Navigazione – Mappa del sito

HomeNuméros4VariaVita ss. Leandri, Isidori Hispale...

Varia

Vita ss. Leandri, Isidori Hispalensis, Fulgentii Astigitani et Braulionis Caesaraugustani ep. (BHL 4810)

Editio princeps*
José Carlos MARTÍN

Piano

Torna su

Note della redazione

Lire la traduction du texte.

Testo integrale

  • *  Este trabajo se inscribe dentro de las líneas de investigación de los Proyectos HUM2006-05744/FILO (...)
  • 1  Leuuigildo scripsi (cfr infra cap. 1-3), Remigildo Z.

1Incipit prologus de uita beatorum Leandri, Ysidori archiepiscoporum Yspalensium, Fulgencii Cartaginensis archiepiscopi et Braulionis Ceseraugustani episcopi, qui fuerunt fratres et nati ex parentibus, uidelicet Remigildo1 rege, fratre regis Francie nomine Luyba, et matre Theodosia, filia Seuerini ducis prouincie Cartaginensis, qui fuit filius Theodorici regis Gotorum.

  • 2 Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179-180 (= pl 73,339-342).

2(§1) Incipit prologus beati Gregorii Pape2.

  • 3  intencio – sedent : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).
  • 4  memorabilis scripsi, memorabilis Z.
  • 5  uite : .i. uitae.
  • 6  Luc. 1,79.
  • 7  locupletantur scripsi, locupletat Z.
  • 8  quoniam – meritum (§5) : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).
  • 9  sicut scripsi cum fonte, sed Z.
  • 10  in qua seclusi.
  • 11  Matth. 24,12.

3(§2) Intencio3 quidem una est nostra et eorum, qui ante nos fuerunt, studiosorum et sanctorum uirorum memorabilis4 uite5 narracione : ut in omnibus quedam immitacio pia et utilitas ex hoc fiat, gloria autem et magnificentia sancte et adorande Trinitatis refferatur et in hoc sicut et in omnibus, que semper in generacione et generacionem propria luminaria ostendit ad illuminandos qui in tenebris et in umbra mortis sedent6. (§3) Peccati plerique ad scribendum, sollicitante materia uberiore, intellectu producti sunt. Dum multiplices sensus locupleta<n>t<ur>7, creduntur eorum ingenia. (§4) Quoniam8 uero, amici karissimi, non ualde miramur qui ante generacionem nostram fuerunt uiri. In Deo placita conuersacione uixerunt, sed de diabolica operacione illos sermones semper dicimus ad alterutrum : quia sub uiris qui ante nos fuerunt non erat ita iniquitas hominum multiplicata, sicut9 modo [in qua]10, ut predixit Diuina Scriptura : Eoque habundauit iniquitas, refrigescit caritas multorum11.

  • 12  nam scripsi, sed an Z.
  • 13  uitas gestaque scripsi, uite gesteque Z.
  • 14  trepidacione scripsi, trepidacio Z.
  • 15  lumen scripsi, luculorum acie lumen Z.
  • 16  profectui scripsi, profecturi Z.

4(§5) Ideo non ualemus ad eorum consurgere meritum. Nam12 illustrissimorum uirorum Leandri, Fulgencii, Ysidori et Braulionis episcoporum uitas gestaque13, uel ex aliqua parte, dicturus incutitur pro doctrine numerositate trepidacio<ne>14, et sicut solis splendor, humanis illatus obtutibus, ebetata occulorum acie, lu[culorum acie lu]men15 confundit ex lumine. (§6) Nam animi mei infirmitas oblatum preconiorum cumulum, quem implere non potest, expauescit. Sed rursum intra sedem pectoris mei contencio alterna confligit : hinc resistit impossibilitas consciencie, illinc commemorari aliqua uel proferre et religionis contemplacio et exempla compellunt, que agnicioni et profectu[r]i16 hominum impie per obductum silencium subtrahantur.

  • 17  huius – intellectus : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).
  • 18  uite scripsi cum fonte, uita Z.
  • 19  obstendendum scripsi cum fonte, obstandum Z.
  • 20  angustam – incedere : cfr Matth. 7,14.
  • 21  obstruere – iniqua : cfr Ps. 62,12.
  • 22  fluxere curricula scripsi cum Leg. fol. 30rºb : « Hinc est quod iam tanta temporum fluxere (fluxer (...)

5(§7) Huius17 rei gratia ad sanctorum uirorum uite18 narracionem uenimus, ad obsten<den>dum19eciam diebus nostris, uolentes et, proposita suorum cogentes, excellenciores nobis demonstrare et angustam20 et artam uiam posse incedere et obstruere21 os loquencium iniqua et anime noxios intellectus. Idcirco malui uerecundiam meam negligere quam uirtutes diuinas usquequaque obliuioni tradere. (§8) Excusat materia doctorem et, cum uerborum adiectio displicuerit, sensus placabit. Nec uereor peruasorem me huiusmodi ministerii iudicandum : tanta enim iam temporum fluxere curricula22 ut, obscurata per silencium, uix colligatur agnicio. (§9) Et uere maluissem relatores tantorum bonorum uirorum alios pocius quam me fuisse, quia quicumque illi me fuerunt digniores. Quod quia non contigit, me malo esse aliquem quam neminem.

  • 23  iam – minutam : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).
  • 24  post excellentissima add. dixerunt Gal. (p. 342).
  • 25  de horum – philosophia : de hoc admirabili viro et summo sacerdote Ioanne philosophati sunt legitu (...)
  • 26  Cfr Ps. 51,10.
  • 27  multus scripsi cum fonte, multos Z.
  • 28  oliue (.i. oliuae) scripsi cum fonte, olue Z.
  • 29  ut Dominus – minutam : cfr Marc. 12,42 ; Luc. 21,2.

6(§10) Iam23 quedam et alii ante me optima atque excellentissima24 † de horum25 sanctorum patrum philosophia †, potentes existentes in opere et sermone. Dico enim Leandrum, Fulgencium, Ysidorum et Braulionem, Dei cultores et amatores uirtutis et pietatis propagatores. (§11) Actamen, quamuis tales essent de dignitate et merito, studium non est nostrum relinquere, ut non referamus, quia, quod nonnulli agricole studiosi uineam uberam et fructuosam uue deliberantes (nam relinquunt utique ex fructu benediccionem, eciam nolentes, retro sese sequentibus egenis eligentibus uineam, ex quibus et nos sumus minimi), nam et omnes sancti isti, quamuis omni fortitudine sua fructiferam hanc oliuam que in domo Dei, ut ait psalmista26, plantata est, propter multiplices reuera oliuas que in ea sunt, zelo Dei uindemiare studuerunt, attamen latuit eis multus27 ol<i>ue28 fructus, Domino dispensante et nostram uilem et frigidam alacritatem suscipientem, ut Dominus29 uidue minutam.

  • 30  non – proficere : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179-180 (= pl 73,339-340).
  • 31  iusta scripsi, iuxta Z.
  • 32  in iudicium – abscondit : cfr Matth. 25,24-25.
  • 33  est Z, inest legitur in fonte.
  • 34  nobis scripsi cum fonte, nolens Z.
  • 35  ydiota – literis : cfr Act. 4,13.

7(§12) Non30 enim illis detrahentes, neque qui possumus eorum a Deo donatam sapienciam inmitari, iusta31 gesta scripture tradere festinauimus. Sed ideo quidem : uel quod ut intelligimus non iustum esse ea, que possunt utilitates audientibus facere, silencio occultare, ne et nos incidamus in iudicium32 serui illius qui talentum in terra abscondit ; secundum autem, quod in hac narracione nostra correcciones et delectabiles ystorie conscribantur, et que scripte sunt ab optimis uiris in laudibus sanctissimorum reuera et beatissimorum Leandri, Fulgencii, Ysidori et Braulionis antistitum, acceptentur. (§13) Deinde uero, quia sapientes et potentes in sermone sunt, amatores erant hystorie, sapienter et sublimiter materias depinxerunt. Quod maxime et per amplius erexit nos ad presentem sollicitudinem, ut, eo qui est33 nobis34, pedestri, deformi humilique caractere enarremus, ut possit et ydiota et sine literis35 de hiis que dicuntur proficere.

8(§14) Explicit prologus.

9(§15) Prologus beati Gregorii Pape.

  • 36  cultu et scripsi, cultum Z.
  • 37  prisci : Christi legit Cat. p. 107.
  • 38  maiorum – niterentur : cfr Sall. Iug. 4,5-6.
  • 39  erigebant scripsi cum Leg.fol. 30rºb « Quondam gentiles seu antiqui homines imagines deorum suorum (...)
  • 40  feruentes scripsi, ferientes Z.

10(§16) Sanctorum quidem ac propensiori cultu[m] <et>36 reuerencia uenerandorum patrum gesta cauta deliberacione prisci37 fideles decreuerunt multimoda prosequcione celebrare celebrantesque tota mentis deuocione uenerari. Sic enim laus Dei, per illos operantis et in illis regnantis, latius diffunditur atque mentes auditorum, tante uirtutis opinione percepta, ad bene uiuendi cultum ardencius incitantur. (§17) Maiorum38 siquidem ymagines suorum quondam gentiles erigebant39, ea uidelicet intencione : ut, eas etatisuenturae posteritas intuens, ad uirtutis appetitum glorieque consequcionem animum feruentes40 applicare niterentur. Quanto magis ergo Christianorum deuotio, precedentium patrum facta sibi sepius representans, in illis oportet uelut quibusdam speculis ut sese preuidendo cognoscant.

1. De successione Leuuigildi fratri suo, Luybe41

  • 41  Luybe : in Iberia legit Cat. p. 107.
  • 42  igitur – anumerantur : Isid. Goth. rec. long. 47 lin. 14-16 + 48 lin. 1-16 (sed cfr etiam Roder. X (...)
  • 43  ipse scripsi cum fonte, opem Z.
  • 44  nulla potestas scripsi cum fonte, nullae potestatis Z.

11(§1) Igitur42 cum temporibus Iustiniani imperatoris Romani Athanagildus, rex Gotorum, Tolethi propria morte decessisset et regnum Gotorum sine principe uaccasset mensibus V, successit nouus rex in Gallia apud Narbonam, Luyba nomine, et regnauit annis tribus. (§2) Qui, secundo anno postquam adeptus est principatum, Leuuigildum fratrem non solum successorem, sed et participem regni fecit et Yspanie amministracioni prefecit, ipse43 Gallie regno contentus. Sicque regnum duos cepit, dum nulla[e] potesta[ti]s44 paciens sit consortis. (§3) Huic autem unus tantum annus in ordine temporum reputatur, reliqui Leuuigildi fratri anumerantur.

2. De matrimonio Leuuigildi cum Theodosia, filia ducis Cartaginen<sis>45, et de filiis eorundem

  • 45  cartaginensis scripsi, cartaginem Z.
  • 46  duxit – gotorum : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 14-16.
  • 47  Theodorici scripsi cum fonte, Theodori Z.

12(§1) Duxit46 autem Leuuigildus uxorem nomine Theodosiam, filiam Seueriani, ducis prouincie Cartaginensis, qui fuit filius Theodori<ci>47, regis Gotorum.

  • 48  scilicet scripsi, silicet Z.
  • 49  Astoricensem : Astigitensem (.i. Astigitanum) fortasse corrigendum esset.
  • 50  scilicet scripsi, silicet Z.

13(§2) De qua procreati sunt precipue magne quatuor columne Ecclesie et tocius fundamentum fidei, ita quod ex ea habuit, s<c>ilicet48 : Leandrum Yspalensem archiepiscopum, Fulgencium Astoricensem49 episcopum, postea Carthaginensem archiepiscopum, Hysidorum Yspalensem archiepiscopum, Braulionem Cesaraugustanum episcopum ; et alios duos, s<c>ilicet50: Herminigildum martirem, quem pater securi percussit, et Recaredum, qui post eum regnauit ; et unam sobolem, Florentinam, que mater fuit fere xlª monasteriorum sanctarum uirginum, fere milium monachorum.

3. De regno Leuuigildi, et de bellis que fecit et de regnis et ciuitatibus quas ipse cepit

  • 51  iste – cepit : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 1-15 (sed cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 18-2 (...)
  • 52  ab eodem uicta Z,ab eo deuicta legitur in fonte.
  • 53  est scripsi cum fonte, cesserunt Z.
  • 54  plurime scripsi cum fonte, plurima Z.
  • 55  a porte – subiugauit : cfr Leg. fol. 31vºa « a portu Aspe usque ad mare Oceanum omnes regiones Ysp (...)
  • 56  Brachanam : .i. Bracharam.
  • 57  uiculis scripsi (cfr Chron. Nai. 2,8 lin. 4-14 : « Iste... multas ciuitates bello cepit: Luccum, T (...)
  • 58  xx Z, xv fortasse corrigendum esset.

14(§1) Iste51 Leuuigildus, anno xii regni sui, ampliare regnum cupiens bello et augere opes, militibus instituit. Studio eius et exercitus illius concordante, fauore uictoriarum multa preclara sortitus est. Cantabros namque ipse obtinuit et regiam ciuitatem, que Cesaraugusta dicitur, ipse cepit. Sabaria omnis ab eodem uicta52 est53. Eciam armis eius plurime54 rebelles Hyspanie ciuitates imperio eius cesserunt. Fudit quoque diuerso prelio milites et quedam castra ab eis dimicando cepit. A portu55 Aspe usque ad mare Oceanum ciuitates gladio prostrauit et cepit et eas Christiane fidei subiugauit. Ciuitates metropolitanas, quas gladio suo prostrauit, iste sunt, videlicet : Valenciam, Terragoniam, Cesaraugustanam ciuitatem, Brachanam56, Cartaginensem et ciuitatem Toletanam. Sanctum Iacobum Hyspalensem cum omnibus sibi adiacentibus ciuitatibus, uillis, uiculis57 et castris, per xx58 annos peruagando, cepit.

  • 59  fiscum – apellauit : Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 5-11 (cum additamentis ex codd. AMGOL) (cfr et (...)
  • 60  quoque scripsi cum fonte, quem Z.
  • 61  quam scripsi cum fonte, qua Z.
  • 62 Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 5-11 (cum additamentis ex codd. AMGOL) (cfr etiam Roder. Xim. hist. (...)
  • 63  sed – uirtutis : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 23-24 (cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 32-33 (...)

15(§2) Fiscum59 <quo>que[m]60 ipse primo locupletante primusque erarium de rapinis ciuium hostiumque manibus ausit auarus. Primusque inter suos, regali ueste coopertus, resedit in solio, nam ante eum solium et habitus et gressus regis communis sicut plebi sic erat regi. Condidit eciam ciuitatem in Celtiberia, qua<m>61 ex nomine filii sui Recaredi Recapolim apellauit62. Sed63, transmissis a se ad studium filiis, obfuscauit in eum error impietatis gloriam tante uirtutis.

  • 64  denique – dignitate : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 33-41 (cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 50 lin. (...)
  • 65  emeritensium scripsi, emeritesium Z, emeritensem legitur in fonte.

16(§3) Denique64, arriane perfidie furore repletus, in catholicos persequcionem mouit, Mausonam Emerite<n>sium65 sanctissimum episcopum et alios plurimos exilio relegauit, ecclesiarum redditus et priuilegia tulit multosque hereticos arriana pestilencia ampliauit, plerosque sine persecucione illectos auro rebusque decepit. Ausus quoque inter cetera heresis sue contagia catholicos rebaptizari fecit, et non solum ex plebe, sed eciam ex sacerdotalis ordinis dignitate.

  • 66  extitit – relegauit : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 43-46 (cfr Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 1-5 [c (...)
  • 67  potentissimos scripsi cum fonte, potetissimos Z.
  • 68  sed – conuersus est : Greg. M. dial. 3,31,1.

17(§4) Extitit66 etiam quibusdam suorum perniciosus, nam quoscumque nobilissimos aut pote<n>tissimos67 uidit, aut capite mutilauit aut, opibus ablatis, proscripsit et in exilium relegauit. Sed68 nuper Erminigildus filius eius ab arriana heresi ad catholicam fidem, uiro reuerentissimo fratre suo Leandro, iam Yspalensi episcopo, predicante, conuersus est.

  • 69  quem – aufferre : Greg. M. dial. 3,31,2.
  • 70  sic scripsi cum fonte, sit Z.
  • 71  uirtutem scripsi cum fonte, uirtute Z.
  • 72  ualuisset scripsi cum fonte, maluisset Z.
  • 73  uinculatus scripsi cum fonte, inmaculatus id est uinculatus Z (ubi id est uinculatus glossa est).
  • 74  quanto scripsi cum fonte, quando Z.

18(§5) Quem69 pater arrianus, ut ad eandem heresim rediret, et premiis suadere et minis terrere conatus est. Cumque ille constantissime responderet numquam se ueram fidem relinquere quam semel agnouisset, iratus pater eum priuauit regno rebusque omnibus expoliauit. Cumque ille nec sic70 uirtute<m>71 mentis illius emollire ualuisset72, in ciuitate Hyspalim in arcta illum custodia concludens, collum manusque illius ferro ligauit. Cepit itaque idem Erminigildus rex iuuenis terrenum regnum despicere et, forti desiderio celeste querens regnum, in ciliciis iacere uinculatus73 omnipotenti Deo ad confortandum se preces effundere, tantoque sublimius gloriam transeuntis mundi despicere quanto74 religatus agnouerat nil fuisse quod potuit sibi pater aufferre.

  • 75  superuenienti – securus : Greg. M. dial. 3,31,3.
  • 76  intempeste : .i. intempestae.

19(§6) Superuenienti75 autem paschalis festiuitatis die, intempeste76 noctis silencio, ad eum perfidus pater arrianum episcopum misit ut ex eius manu sacrilege consecracionis comunionem perciperet atque per hoc ad patrisgratiam redire mereretur. Sed uir Deo deditus arriano episcopo uenienti exprobauit, ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpacionibus reppulit, quia, etsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentis culmine stabat securus.

  • 77  ad scripsi cum fonte, at Z.
  • 78  ad se – despexisse : Greg. M. dial. 3,31,4.
  • 79  infingentes : .i. infigentes.

20(§7) Ad77 se78 itaque reuerso episcopo arriano, pater infremuit, statimque suos apparitores misit qui constantissimum confessorem Dei illic, ubi iacebat, occiderent. Quod factum est idus Aprilis. Nam mox ut ingressi sunt, securim cerebro illius infingentes79, uitam corporis abstulerunt hocque in eo ualuerunt perimere, quod ipse quoque, qui peremptus est, in se constituerat despexisse.

  • 80  sed – debuisset : Greg. M. dial. 3,31,5.
  • 81  coepit scripsi cum fonte, carpere Z.
  • 82  audiretur Z, audiri legitur in fonte.
  • 83  fuerunt Z, ferunt legitur in fonte (sed lectio fuerunt legitur etiam in aliquibus fontis codicibus (...)
  • 84  illis Z, illic legitur in fonte.

21(§8) Sed80 pro ostendenda uera eius gloria, superna quoque non defuere miracula. Nam coepit81 in nocturno silencio psalmodie cantus ad corpus eiusdem regis et martiris audiretur82, atque ideo ueraciter regis quia martiris. Quidam eciam fuerunt83 quod illis84 nocturno tempore accense lampades apparebant. Vnde factum est quatenus corpus illius, ut uidelicet martiris, iure a cunctis fidelibus uenerari debuisset.

  • 85  pater – meruit : Greg. M. dial. 3,31,6 (lin. 44-48).
  • 86  filicida : parricida legitur in fonte.

22(§9) Pater85 uero eius perfidus et filicida86, commotus penitencia, hoc fecisse se doluit, nec tamen usque ad optinendam salutem peruenit. Et quia uera esset catholica fides agnouit, sed gentis sue timore perterritus ad hanc peruenire non meruit.

  • 87  quia seclusi.
  • 88  postremum – arthabantur : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 17-23 (cfr etiam Chron. Nai. 1,187 lin. 2 (...)
  • 89  suauis : .i. sueuis.
  • 90  celeritate scripsi cum fonte, celebrantem Z.
  • 91  nam antea scripsi cum fonte, diantra Z.
  • 92  Cfr Chron. Nai. 1,187 lin. 29-32 ; Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 17-23.

23(§10) [Quia]87 Postremum88 bellum Suauis89 intulit regnumque eorum in ius generis sui mira celeritate90 transmisit et magna parte sue gentis potitus suum regnum, nam antea91 gentes Gothorum angustiis finibus arthabantur92.

  • 93  qui – defunctus est : Greg. M. dial. 3,31,6 (lin. 48-53).
  • 94  oborta scripsi cum fonte, aborta Z.

24(§11) Qui93, oborta94 egritudine, ad extremum eciam perductus est, et Leandro episcopo filio suo, quem prius uehementer afflixerat, Ricaredum regem filium suum, quem relinquebat, comendare curauit, ut in ipsoquoque talia faceret, qualia in fratrem ipsius suis exortacionibus fecisset. Qua uidelicet commendacione expleta, defuntus est sub era dcª xxviiª in urbe Toletana, cum regnasset annis xv.

4. De successione regis Recaredi post mortem patris sui Leuuigildi

  • 95  post – timeret : Greg. M. dial. 3,31,7.

25(§1) Post95 cuius mortem Recaredus rex, non patrem perfidum, sed fratrem et martirem sequens, ab arriane heresis prauitate conuersus est totamque ussigotorumgentem ad ueram perduxit fidem, ut nullum in regno suo militare permiteret, qui regno Dei hostis existere per hereticam perfidiam non timeret.

  • 96  nec – surrexit : Greg. M. dial. 3,31,8.
  • 97  Ioh. 12,24-25.

26(§2) Nec96 mirum quod uere fidei predicator factus est qui frater est martiris, cuius quoque hunc merita adiuuarent ut ad omnipotentis Dei gremium tam multos reduceret. Qua in re considerandum nobis est quia totum hoc agi nequaquam potuisset, si Erminigildus rex pro ueritate mortuus non fuisset. Nam sicut scriptum est : Nisi granum frumenti cadens in terra mortuum fuerit, ipsum solum manet ; si autem mortuum fuerit, multum fructum affert97, hoc fieri uidemus in membris, quod factum scimus in capite. In ussigotorum eciam gente unus est mortuus ut multi uiuerent, et dum unum granum fideliter cecidit ad optinendam fidem, animarum seges multa surrexit.

5. Qualiter Recaredus arrianam heresim ab Yspania extirpauit et ibidem fidem catholicam restituit

  • 98  ita moderate – proficeret : Rvfin. hist. 11,19.
  • 99  contenta : .i. contempta.
  • 100  fides scripsi cum fonte, fide Z.

27Tunc Recaredus ita moderate98 agere cepit ut, ulcione contenta99, tam catholicos in Ecclesia et fide catholica restitueret, quo fide<s>100 recta absque predicacionis impedimento proficeret. Omnes episcopos hereticos condempnauit et in extremas partes in exilium misit.

6. Qualiter rex Recaredus, consilio Leandri fratris sui, Ysidorum, Fvlgencium, Braulionem fratres suos a studio reuocari fecit

  • 101  ita – discipline : Rvfin. hist. 11,7.
  • 102  cunctis scripsi, cuntis Z.
  • 103  in greco – liberalibus : cfr Vita II Isid. 1,5.
  • 104  quo Z, qua legitur in fonte.

28(§1) Nunc consilio fratris sui Leandri Hyspalensis archiepiscopi, Fulgencium, Ysydorum et Braulionem ab scolis reuocauit. Ita101, Deo docente, in breui tempore in tantamdiuinarum humanarumque rerum erudicione ac sciencia uenirent, ut scole ecclesiastice in Hyspanis doctores existerent in greco, syro, hebrayco, arabico, barbarismo, egipcio, latino, romano, et in cun<c>tis102 septem liberalibus103. Ipsorum sciencia admodum probat : siue gramatice, dialetice, geometrie, astronomie quoque arismetice disputacionibus ita essent parati, ut nullus umquam philosophorum, aliqua ex hiis artibus proponens, obtinuit contra eos uel concludere nequiuit, sed statim ut responsiones eorum acciperet, magistros eos eciam, de quo104 proposuissent, crederet discipline.

  • 105  cum – desudarent : Rvfin. hist. 7,32,31.
  • 106  positi scripsi, posita Z.
  • 107  eloquenciam scripsi, eloquencia Z.
  • 108  summa prudencia scripsi, summe prudencie Z.

29(§2) Sed quod mirabile est : cum105 in tantarum rerum doctrina crearentur atque semper in omni agone persecucionis positi106, artioribus uinculis se abstrinxerunt continencie, et ad utilitatem atque instruccionem Ecclesie iugiter uerbo Dei nobiliter insisterent satisque uigilanter erga doctrinam Ecclesie desudarent, qui quidem eloquencia<m>107, quam ante habebant, summa prudencia108 indagarunt.

  • 109  uidebantur scripsi, uidebant Z.
  • 110  longanimes scripsi, longamines Z.
  • 111  in nulla – benefici : Gerard. concl. uit. Steph., 2 lin. 72-77.
  • 112  in aduersis – fortissimi : cfr Avg. serm. 246,3, p. 296 lin. 42-43 ; Greg. M. moral. praef. 2,6 li (...)
  • 113  nichil – diffuscaret : Gerard. concl. uit. Steph., 2 lin. 77-79.
  • 114  inuenire scripsi cum fonte, inueniri Z.

30(§3) Erantque uultu amabiles, mites aspectu, opere iusti, cultu uenusti, corpore inmensi, animo iusto proceres et rebus regendis utiliter ydonei, et honesti habitu omnimode uidebant<ur>109. Forma pulcherrimi, specie decori, statura proceri, corpore casti, mente deuoti, amabiles aspectu, prudencia prediti, temperancia clari, in interna fortitudine firmi, longanimitate assidui, paciencia robusti, humilitate mansueti, mansuetudine humili, caritate soliciti, spe longanimes110, uigiliis solliciti, oratione assidui, doctrina benigni, sermone uerissimi, loqucione facundi, consilio prudentissimi, in nulla111 mundi compede cathenati, in internos largitate diffusi, in obsequiis seruorum Dei parati, in aduersis112 more synapis fortissimi, in temptacione tutissimi, in hospitalitate letissimi, inter obprobria securi, inter odia benefici. Nichil113 poterat inuenire114 in eis humani generis inimicus uel qua fraude deciperet uel qua simulacione diffuscaret.

  • 115  quid – micabant : Gerard. concl. uit. Steph., 14 lin. 2-4.
  • 116  quasi – mansuetissimi : Ier. 11,19.
  • 117  mansuetissimi scripsi, masuetissimi Z.
  • 118  bestias scripsi, bestiarum Z.
  • 119  heresum : .i. heresium.
  • 120  Luc. 10,3.
  • 121  uiri Dei – contriuerunt : cfr Eph. 6,13-17.
  • 122  de manu – multos : Dan. 3,88 ; Os. 13,14.

31(§4) Quid115 plura loquendo inmoror ? In omni conuersacione sua, quasi Lucifer in astra refulgens, instar magne lampadis micabant, quoniam Rex regum, homo Christus Ihesus, elegerat milites, qui, quasi116 agni ma<n>suetissimi117, contra inmanissimas bestias118 heresum119 duxerant legiones : Ecce, inquit120, ego mito uos sicut agnos inter lupos. Sicque uiri Dei121, Spiritu Sancto facti bellatores fortissimi, milites legitimi, signiferes egregii, scuto fidei protecti, lorica iusticie induti, verbo Dei fortiter accincti, galeis salutaribus cooperti, in preparacione Euangelii pacis calciati, in prelium publicum contra hostes antiquos processerunt, omnia tela nequissima eorum contriuerunt, de manu122 mortis eripuerunt multos et spolia multa, uictis hereticis, in Christi Ecclesia deportauerunt.

32(§5) Isti sunt veri Dei cultores : qui Christi Ecclesiam sua doctrina et predicacione plantauerunt, magna humilitate eam honorauerunt, vera caritate eam excoluerunt, uerbipredicacione ampliauerunt, superne perpetue salutis rore iam irrigauerunt, in diuini Verbi eloquencia per eorum irrigacionem in plurimis plurima dederunt incrementa.

7. De priuilegio bonitatis Recaredi et quia123 isti sancti tempore Gregorii fuerunt

  • 123  quia : quod Gal. p. 343.
  • 124  leges – resecauit : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 52-55 (cfr Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 11-15).
  • 125  Enrrico : .i. Eurico.
  • 126  et eius seclusi cum fonte.

33(§1) Recaredus, anno primo regni sui, leges124 et decreta que ab Enrrico125 uidebantur incondite [et eius]126 constituta correxit studio uigilanti, plurimas leges pretermissas addiciens, plerasque superfluas coram fratre suo Fulgencio et Papa Gregorio resecauit.

  • 127  satis – clarior : Ps. Avr. Vict. epit. 2,3-4.
  • 128  sapienciam scripsi, sapiencia Z.
  • 129  uultu amabilis – spe longanimis : cfr supra cap. 6,3.
  • 130  longanimis scripsi, longaminis Z.
  • 131  christum scripsi, christus Z.
  • 132  heresum : .i. heresium.

34(§2) Erat enim Recaredus satis127 strenuus in armis satisque fortunatus. Inerat ei sciencia literarum multa, eloquio clarior, statura mediocris, profundi animi, sermone et eloquio clarus et prudens, ira tardus, sapiencia<m>128 habendi cupidus. Erat enim in eo grauis serenitas et summa grauitas, matura leticia et leta maturitas, iocunda temperancia et temperata iocunditas. Iocis maturus, risu modestus, serenitate grauida, leticia verecunda, elegans corpore, specie decorus, pulcrior aspectu, uultu amabilis129, mitis aspectu, opere iustus, corpore inmensus, mente deuotus, forma pulcherrimus, prudencia preditus, temperancia clarus, iusticia summus, in iudicio mansuetus, in interna fortitudine firmus, longanimitate assiduus, paciencia robustus, humilitate mansuetus, karitate solicitus, spe longanimis130, et ab ipsis sue infancie rudimentis ut fateretur Christum131 amplius quam negaret, et indiuiduam Trinitatem, que Deus est, mentis integritate confiteretur. Et per eius astuciam et industriam et sapienciam destruxit aduersarias heresum132 prauitates, et tota gens ussigotorum ad Christum conuersa est.

  • 133  iam uero – facilis : Svlp. Sev. Mart. 25,6.
  • 134  erat – reuocauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 3-10.
  • 135  preditus scripsi cum fonte, preditu Z.
  • 136  nam scripsi cum fonte, iam Z.
  • 137  extirpauit : sublimauit legitur in fonte.

35(§3) Iam uero133 in uerbis et in confabulacione eius, quanta grauitas, quanta dignitas erat ! Quam alacer, quam efficax, quam in exsoluendis questionibus promptus et facilis ! Erat134 enim cultu preditu<s>135 religionis et paternis moribus longe dissimilis. Nam136 pater illius inreligiosus et bello promptus, hic fide pius et pace preclarus ; ille arrianorum hereticorum bellis imperium dilatauit, hic gloriosus eandem gentem tropheo fidei extirpauit137. In ipsis enim regni sui exordiis per Leandrum et Fulgencium in fide catholica instructus et institutus, tocius Gotice gentispopulum incultum, et erroris labe detersa, ad cultum recte fidei reuocauit.

  • 138  egit – rexit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 20-32 (sed cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 54 + 55 lin (...)
  • 139  francos – euentu : cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 3-7 (et Cron. Nai. 1,188 lin. 24-26).
  • 140  Galliam scripsi cum fonte (Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 7 ; Cron. Nai. 1,188 lin. 26), Gallias Z(...)
  • 141  emerentensium sic Z.
  • 142  euentu scripsi cum fonte, euentum Z.
  • 143  residua – uersa : Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 11-12.
  • 144  fugit Z, fuit legitur in fonte.
  • 145  equitate scripsi cum fonte, equitatem Z.

36(§4) Egit138 eciam gloriosum bellum aduersus infestas gentes, fidei auxilio subleuatus. Francos139 enim, lxª ferme milibus armatorum Galliam140 Goticam irruentibus, missum aduersus eos Emerentensium141 ducem cum Celtiberiorum genere, gladio prostrauit et glorioso triumphauit euentu[m]142. Nulla unquam in Hispaniis Gotorum uictoria uel maior uel similis inuenitur. Prostratis enim et captis multis hostium, residua143 pars exercitus in fugam uersa, Gotis sequentibus usque in regni sui finibus, cesa fugit144. Sepe etiam contra Romanos et insolencias et irrupciones Vasconum plurima bella gloriose peregit. Vnde non magis bella attractasse quam gentes, quasi in ludo palestre, pro usu utilitatis uidetur exercuisse. Prouincias autem, quas pater bello acquisiuit, iste pace pacifice conseruauit, equitate[m]145 disposuit, moderamine rexit.

  • 146  fuit – frueretur : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 33-41 (cfr etiam Vita II Isid. 3,13).
  • 147  omnium scripsi cum fonte, omni Z.

37(§5) Fuit146 autem placidus vultu, largitor, egregie bonitatis, tantamque in uultu graciam habuit et tantam in animo benignitatem ut, omni<um>147 mentibus influens, eciam malos in sui amoris reuerenciam conseruabat ; adeo liberalis, ut opes priuatorum et ecclesiarum predia, que paterna labes fisco adduxerat, iuri proprio restauraret ; adeo clemens, ut tributa populi indulgendo sepius relaxaret. Multos eciam ditauit rebus, plurimos honoribus sublimauit, opes suas in miseris, tesauros in egenis recondens, sciens ad hoc illi fuisse regnum collatum : ut eum salubriter frueretur.

  • 148  bonis – consumauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 42-44.
  • 149  Luybam scripsi, Luybaym Z.

38(§6) Bonis148 iniciis bonum finem adiuncxit : fidem enim recte glorie quam initio regni percepit, nouissime publica confessione et penitentia consumauit. Accepit autem uxorem ex partibus Britannie Helladiam, filiam regis Artus, de qua genuit filium nomine Luyba[y]m149.

8. De concilio Toletano tercio, ubi de mandato domini Gregorii Pape conuenerunt lxª episcopi et in quo concilio fuit extirpata arriana heresis, presidente Recaredo, et fuit ibi electus Braulius in episcopatum Cesaragustanum

  • 150  anno – celebrauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 45-46.
  • 151 lxª duos – unum sunt : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 10-20 (sed cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 53).
  • 152  quorum concilio – didiscerat : cfr Isid. Goth. rec. long. 53 lin. 4-11.

39(§1) Anno150iiiiº regni sui, idus May, terciam toletanam synodum celebrauit, et lxª duos151 episcopos ad condempnacionem arriane heresis de diuersis Gallie et Hyspanie prouinciis in urbe regia congregauit. Quorum concilio152 idem gloriosissimus princeps interfuit, gestaque eorum presencia sua et subscripcione firmauit, abdicans cum omnibus suis perfidiam paganorum et Iudeorum et Arrianorum, quam usque hodie populus Gotorum ab Arrio didiscerat, suadente et predicante trium personarum Vnitatem, unum Deum, Filium a Patre consubstancialiter genitum, Spiritum Sanctum inseparabiliter a Patre et Filio procedentem, et esse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.

  • 153  et inter – interfuerunt : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 46-47.
  • 154  sub Montanum scripsi cum fonte, Submontanam Z.
  • 155  archiepiscopo scripsi, archieepiscopo Z.
  • 156  Castorius – Maximianus Siracusanus episcopus : cfr Greg. M. dial. 1,4,3-10 + ibidem 3,1 + ibidem 3 (...)
  • 157  Tudertunensis : Tudertinensis Gal. p. 327.
  • 158  Dacius scripsi, Dacia Z.
  • 159  Canusinensis : Camisinensis Gal. p. 327 (lectio ualde dubia est).
  • 160  Luniensis : .i. Lunensis.
  • 161  Populonensis scripsi, ppl’onensis habet Z, Pepulenensis Gal. p. 327.
  • 162  Perusinus Gal. p. 327, Perusine Z.
  • 163  Tylfinensis : .i. Tifernensis.
  • 164  ex scripsi, et Z.
  • 165  Mausona – illorum : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 48-50.
  • 166  Emeridensis Z, Emeritensis Gal. p. 327.
  • 167  Partardus : Partarcius Gal. p. 327 (lectio ualde dubia est).
  • 168  Brachanensis Z, Bracharensis Gal. p. 327.

40(§2) Et inter153 secundam synodum sub Montanum154 et istam fuerunt xlª duo anni. Et hec fuit sub Eladio archie[e]piscopo155 Toletano, et interfuerunt episcopi ex partibus Ytalie missi a domino Papa Gregorio : Castorius156 Amiternensis Ecclesie episcopus, Albinus Teatinensis episcopus, Marcellinus Anconitanus episcopus, Bonifacius Feretinensis episcopus, Fortunatus Tudertunensis157 episcopus, Paulinus Nolanus episcopus, Dacius158 Mediolanensis archiepiscopus, Sauinus Canusinensis159 episcopus, Cassius Narniensis episcopus, Constancius Aquitanensis episcopus, Venancius Luniensis160 episcopus, Frigianus Lucanensis episcopus, Venancius Placentinus episcopus, Carbonius Populonensis161 episcopus, Fulgencius Obtruculensis episcopus, Terulanus Perusinus162 episcopus, Floridus Tylfinensis163 episcopus ; ex partibus Gallie : Migicius Narbonensis archiepiscopus ; Johannes Tarrachonensis archiepiscopus, Leandro Hyspalensis archiepiscopus, Felix Portuensis episcopus ; ex164partibus Sicilie : Maximianus Siracusanus episcopus ; Braulio Cesaraugustanus episcopus, Fulgencius Astingintanus episcopus, Mausona165 Emeridensis166 episcopus, Partardus167 Brachanensis168 archiepiscopus, Hysidorus Cesaraugustanus archidiaconus, et suffraganei illorum.

  • 169  et in hoc – festiuitas : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 50-58.
  • 170  omnium scripsi cum fonte, omni Z.
  • 171  solemnitatum festiuitas Z, sollempniorem festiuitatum nouitas legitur in fonte.

41(§3) Et in hoc169 concilio fuit eliminata ab Yspanis heresis arriana, quibus infecta fuerat gens Gotorum a tempore Athanarici regis Gotorum et Valentis imperatoris Romanorum, qui dedit Gotis doctores ut eos in arriana perfidia confirmarent. Sed in hoc concilio eliminata spurcicia heresis arriane. Gothi in uera confessione fidei catholice remanserunt. Et ponitur ibi omelia sancti Leandri episcopi ‘De laude Ecclesie et pro confessione Gotorum’, que sic incipit : « Festiuitatem hanc omni<um>170 esse solemnitatum festiuitas171 ».

9. Sermo beati Braulii in concilio Toletano in quo ipse fuit electus, in quo concilio Braulius Cesaraugustanus episcopus Verbum diuinum proposuit ad istanciam aliorum episcoporum in forma que sequitur

  • 172  Gen. 47,3.
  • 173  operis scripsi, operi Z.
  • 174  quodlibet sacerdotem : .i. quilibet sacerdos.

42(§1) Tunc communi consilio decreuerunt ut Braulius surgeret et aliquid in Verbo proponeret. Qui consurgens, benediccione accepta, cepit declarare dictis : Pastores ouium sumus serui tui, et nos et patres nostri172. Verba ista sunt in Genesis xlviiº. Que quidem uerba filii Israel dixerunt in presencia regis Pharonis. Quid habeant operi<s>173, tria perpessi sunt : ministerium suum, finem ministerii, modum et formam ministrandi. Ministerium est asumpcio cure pastoralis, finis est exhibicio reuerencie et debite seruitutis, modus immitacio sanctorum patrum et conformitas sanctitatis. De iº : pastores ouium sumus ; de iiº : serui tui ; de iiiº : et nos et patres nostri. De hiis enim tribus quodlibet sacerdotem174 in conspectu Regis eterni reddere racionem habet.

  • 175  uos scripsi, nos Z.
  • 176  sacra scriptura – irremuneratum : cfr Matth. 10,42 ; Marc. 9,40.
  • 177  Luc. 21,18 ; Act. 27,34.
  • 178  hora Z2 (sup. lin.), dies Z1.
  • 179  sciant scripsi, sciat Z.

43(§2) Inquirite ueritatem in uos175 metipsos et in proximum : in sui natura uos metipsos diiudicando, in proximum eius mala propaciendo et corrigendo, in sui natura mundo corde contemplando. Et sedeat unusquisque nostrum et comperiet quid egit, quid facturus est et quid diebus singulis acquirere ualeat. Et Sacra Scriptura176 dicit quod apud Deum nullum omnino bonum irremuneratum, quia sicut capillus de capite uestro non peribit177, sic omnino que fecimus, que diximus nec dies nec hora178 nec momentum de tempore periturum est. In cuius figura et anticipacione uocantur sacerdotes ad synodos, ut scia<n>t179 super hiis interim respondere.

  • 180  quorumlibet : quomodo Gal. p. 327.
  • 181  quia scripsi, qui Z, quoniam Gal. p. 327.
  • 182  Johannes scripsi, Jo Z.
  • 183  Ioh. 21,17.

44(§3) De iº, dicitur pastores sumus et non quorumlibet180 animalium, sed ouium, qui<a>181secundum Crisostomum quanta est doctrina uel differencia racionabilium et irracionabilium, tanta debet esse inter rectorem Ecclesie et ceteros qui reguntur. Debent autem isti pastores pascere oues suas tripliciter : uerbo, exemplo et subsidio. De primo, uidelicet uerbo, in figura dictum est Petro, primo pastori Ecclesie, Jo<hannes>182 uidelicet : Pasce oues meas183. Verbo, triplici modo oues debent pastores pascere : correpcionis de sententia timenda, exortacionis de penitencia facienda, consolacionis de gloria assequenda.

  • 184  Mich. 7,14.
  • 185  uirga scripsi cum fonte, uirgam Z.
  • 186  liget – resoluat : cfr Matth. 16,19.
  • 187  agitari scripsi, agita Z.
  • 188  sub pallio zelli : cfr Is. 59,17.

45(§4) De iº dicitur Micheas uidelicet : Pasce populum tuum in uirga tua, gregem hereditatis tue... etc.184, quia per potestatem ordinacionis notoria crimina et incorregibiles sunt compellendi et corrigendi. Et bene dicitur : Pasce uirga[m]185correccionis, vt in uerbo correccionis sit temperamentum ne uel crimina austeritate liget186 uel ex nimia leuitate resoluat. Nam si taces, approbare uideris ; si excedis, spiritu indignacionis et furoris agita<ri>187 sub pallio zeli aut feruoris188.

  • 189  excipiet : .i. excipit.
  • 190  Eccli. 18,13-14.
  • 191  si addidi.
  • 192  moderati scripsi, moderatis Z.
  • 193  cum lacte – solido cibo : cfr Hebr. 5,12.
  • 194  eis scripsi, is Z.

46(§5) De iiº, uidelicet exortacionis, Ecclesiasticus xviiiº : Qui misericordiam habet et erudit, quasi pastor gregi sue misereatur, excipiet189 doctrinam miseracionis, docet perfecciores, erudit simpliciores190. Et modificantur uerba per exortaciones prelatorum, per capacitatem auditorum. Sicut enim ex multis animalibus, generacione diuersis et specie, non animalis unius corpus efficeretur, <si>191 seruitutis quorumlibet proprietas in uno corpore subderetur uni homini omne animal regendum, oporteret eum simplicem in tantum esse uarium et in diuersa mutabilem quam posceret bestiarum ipsa diuersitas, ut bestiales inuicem, moderati[s]192 inuicem persisterent, sic pastor ecclesiasticus, multos habens regere et docere, se ipsum eundem simplicem et inmobilem pro uarietate modificet, exortando eos cum lacte193 et, cum opus sit <e>is194, cum solido cibo, hoc est : sicut pastor, docet et erudit.

  • 195  exodus scripsi, exo Z.
  • 196  Ex. 3,1.
  • 197  habundanciam scripsi, habundacia Z.
  • 198  peruencio – mensa : cfr Gvillel. Dvr. ration., 4,20,2.
  • 199  qui scripsi, quem Z.
  • 200  in presenti – eterna : in presenti seculo prelibacio est quaedam iocunditatis eternae intelligendu (...)
  • 201  nunc – captant : Verg. ecl. 2,8.

47(§6) De iiiº, uidelicet consolacionis, Exo<dus>195 iiiº : Moyses pascebat oues Ietro cumque minasset gregem ad interiora deserti, uenit ad montem Dei Oreb196. Moysi mansuetudo pastoris consolacio, duccio ouium ad interiora deserti exercitatio subditorum ad contemplandum gaudia paradisi, qui apellatur ‘desertum’ propter amenitatem florum, loci suauitatem, auium concentum, uiriditatem herbarum, habunda<n>cia<m>197 fructuum, que omnia sunt secundum literam in desertum et secundum spiritualem intelligenciam in paradiso, peruencio198 ad montem Dei Oreb, qui199 interpretatur ‘mensa’, refeccio est glorie quam habebunt sancti in futuro. In ipsa sunt excellentes diuinitatis et humanitatis natura, et nichilominus † in presenti200 seculi prelibacio in quadam iocunditate eterna †, sic enim pastor naturalis nunc umbrosa et secreta ad refrigerium, humida et mollia ad cubitum, nunc cantilenosa et suauia adhibet ad remouendum fastidium. De suauitate fistule uelud alloquitur gregem, cantans suauitatis aliquid uel amoris, sicut egregius iste poeta ait : « Nunc eciam pecudes et frigora captant »201.

  • 202  I Petr. 5,2-4.
  • 203  Ysaias scripsi, Ysa Z.
  • 204  fetas, : hic uirgulam habet Z.
  • 205  Is. 40,11.
  • 206  habeam scripsi cum fonte, habeant Z.
  • 207  Gen. 33,13.
  • 208  Luc. 2,8.
  • 209  dicuntur scripsi, dicunt Z.

48(§7) Exemplo prelatus subditos debet pascere : penitencia exteriori, paciencia interiori, solicitudine dileccionis. De primo, iª Petri : Pascite, quantum in uobis est, gregem Dei, prouidentes non coacte, sed spontanee secundum Deum, sed neque turpis lucri gracia, sed uoluntarie, neque ut dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo, ut, cum apparuerit Princeps pastorum, percipiatis inmarcessibilem glorie coronam202. Forma igitur gregis, quia penitencia in pastore exemplum est penitencie et mortificacionis in grege. De iiº, Ysa<ias>203 : Sicut pastor pascit gregem suum, in brachio suo portabit uel congregabit agnos, et in sinu suo leuabit fetas,204ipse portabit205. Ex paciencia enim et compassione interiori pius pastor agnos inualidos ad ambulandum nec portat in sinu modo, fetas oues portat in humeris, docens pastorem Ecclesie ut ex interiori paciencia et compassione ouium imbecillitatem nouerit subportare. Genesis iiiiº : Nosti, Domine, quod paruulos habeam206teneros et oues ac fetas mecum, quas si plus in ambulando facio laborare, morientur una die cuncti greges207. De iiiº, Luchas : Pastores erant in regione eadem uigilantes et custodientes uigilias noctis supra gregem suum208. ‘Vigilantes’ dicunt<ur>209 ‘custodientes’, ut per uigilanciam ferantur in Deum et per custodiam descendant ad populum.

  • 210  Johannes scripsi, Jo Z.
  • 211  qui scripsi cum fonte, que Z.
  • 212  Ier. 6,3.
  • 213  Johannes scripsi, Jo Z.
  • 214  Ioh. 10,11.
  • 215  Am. 3,12.
  • 216  post iº lacuna est, iº Reges seu Regum intelligendum est.
  • 217 I Reg. 17,34.

49(§8) Subsidio eciam debet pascere, et hoc triplici subsidio : temporali, corporali et spirituali. De iº, Jo<hannes>210 viº : Pascat unusquisque eos qui211 sub manu sua sunt212. Qui enim terrenam substantiam plusquam oues diligunt, merito nomen pastoris perdunt. De iiº, Jo<hannes>213 : Bonus pastor animam suam dat pro ouibus suis214, quia, ingruente neccesitate, mors corporalis suscipenda est pro subditorum salute. De iii, Amos : Quomodo si eruat pastor duo crura de ore leonis aut extremum auricule, sic eruentur filii Israel qui habitant in Samaria215. Que interpretatur ‘custodia’, quia pastores custodientes subditos suos per sufragia orationum eos eruere possunt a potestate demonum. iº <***>216 : Depascebat seruus tuus gregem patris tui et ueniebat ursus... etc.217

  • 218  Ysaias scripsi, Ysa Z.
  • 219  Is. 56,11.
  • 220  ubi – distinguitur nichil : cfr Bern. Clar. cons. 2,15.
  • 221  excipitur scripsi, excipit Z.
  • 222  Luc. 22,27.

50(§9) Sed, pro dolor, multi pastores non pascunt gregem. Nam ignorantes non pascunt uerbo, carnales non pascunt exemplo, cupidi non pascunt subsidio. Ysa<ias>218 : Ipsi pastores ignorauerunt intelligenciam..., ideo non pascunt uerbo, omnes eciam uiam suam declinauerunt..., id est, secundum quodeis placet, ideo non pascunt exemplo, unusquisque ad duriciam suam declinauit..., ideo non pascunt subsidio, a sumo usque ad nouissimum219. Exponat qui uoluerit. Vbi220 nichil excipit<ur>221, distinguitur nichil : Ego unus ex illis sum et in medio uestrum sum, quasi qui ministrat222.

  • 223  Ier. 50,6.
  • 224  notorios scripsi, notarios Z.

51(§10) Ignorantes ergo non pascunt uerbo, quia uerbum correccionis conuersum est in remissionem, et ideo percontingens in seduccionem, exortacionis in taciturnitatem, consolacionis in obiurgacionem. De iº, Iohel : Grex perditus factus est populus, pastores eorum seduxerunt eos223, quod fit cum publicanos et notorios224 peccatores non corripiunt, sed sustinent pro peccatis, absoluunt excommunicatos praeter ordinem iuris.

  • 225  Ier. 10,20-21.

52(§11) De ii, Iohannes : Non est qui extendat ultra tentorium meum, non est qui erigat pelles, quia stulte egerunt pastores et Dominum non quesierunt. Propterea non intellegerunt et omnis grex eorum dispersus est225. Ita conqueritur Dominus. Non est qui Ecclesiam Dei in fide amplificet, in caritate dilatet, quia pastores stulte agunt, quia defectum habent boni operis. Deum non querunt ex defectu pie intencionis et non intelligunt periculum quod incurrunt ex defectu oportuni sermonis. Et grex eorum dispertitur uel se diuidendo ab unitate sacramentorum, uel errando a uia Dei et mandatorum, uel resiliendo a spe eternorum promissorum.

  • 226  Zacharias scripsi, Zacha Z.
  • 227  queret scripsi cum fonte, querat Z.
  • 228  Zach. 11,15-16.
  • 229  uasa – correccio mediocris : Bern. Clar. sent. ser. tertia 66, p. 100 lin. 5-15 ; id., sent. ser. (...)
  • 230  panes in pera scripsi cum fonte, panni et pera Z.
  • 231  canis in fune scripsi cum fonte, arcus in fine Z.
  • 232  discrecione scripsi cum fonte, dissercione Z.

53(§12) De iiiº, Zacha<rias>226 : Summe tibi uasa pastoris stulti, quia ecce ego suscitabo pastorem in terra qui derelicta non uisitabit et dispersa non queret227 et contritum non sanabit, et, id quod constat non enutriet, et carnes pinguium comedet et ungulas eorum dissoluet228. Vasa229 pastorum sunt panes in pera230, uerbum predicacionis in memoria ; canis in fune231, zelus cum discrecione232 ; baculus cum uirga, auctoritas grauis et correccio mediocris ; cornu cum fistula, timor extremi examinis, spes ex dulcedine diuine miseracionis.

  • 233  derelicta scripsi, delicta Z.
  • 234  enutrit scripsi, enutit Z.
  • 235  Gen. 46,34.

54(§13) Que aufferuntur a pastore ignorante et stulto. Nam de<re>licta233 eciam non uisitat, peccatores ad penitentiam non excitat ; et dispersa non querit, errantes non reducit ; contritum non sanat, temptatos non curat ; id quod constat, non enut<r>it234, proficientes confouere nolunt ; carnes pinguium comedit, quod pingue est in temporalibus in dominum suum conuertit ; et ungulas dissoluit quia corda priuat uinculo caritatis, cuncta diuidit. Et impletur illud, Genesis : Detestantur Egypcii omnes pastores ouium235, quia raro inuenitur alicubi subditus qui modo uelit proficere anime in confessione et audire sacerdotem proprium.

  • 236  in addidi, om. Z.
  • 237  Zach. 10,3.
  • 238  petulans scripsi, peculans Z.
  • 239  lasciuus scripsi, laciuus Z.
  • 240  irascitur scripsi, nascitur Z.
  • 241  imperabatis scripsi cum fonte, imperabitis Z.
  • 242  Ez. 34,4.
  • 243  cornibus scripsi cum fonte, sordibus Z.
  • 244  uentilabatis scripsi cum fonte, uentilabitis Z.
  • 245  Ez. 34,21.
  • 246  Nah. 3,18.
  • 247  negligenciam scripsi, negligeciam Z.
  • 248  procurant scripsi, procurauit Z.
  • 249  Zach. 11,17.

55(§14) Isti ergo non pascunt uerbo. Carnalessimiliter non pascunt exemplo, sed econtrario exemplum penitentie denegatur in uoluntate ; paciencie, <in>236 incredulitatem ; solicitudinis et diligencie, in negligenciam et torporem. De iº, Zacharias : Super pastores iratus est furor meus et super hyrcos uisitabo237. Hyrcus animal est petulans238et fetidus pastor, carnalis et la<s>ciuus239 per inordinacionem gule, fetidus per concupiscenciam luxurie. Super quos irascitur240 furor Domini in presenti sicut patet in eorum detestabilitate, uisitabit in futuro in corporis et anime dampnacione. De iiº, Ezechiel, hec dicit Dominus ad pastores : Cum austeritate imperabatis241 eis et cum potencia242, et sequitur : lateribus et humeris inpingiebatis in summa pectora donec dispergentur foras, et cornibus243 uestris uentilabatis244 in imperio, in insolercia245. In humeris et lateribus ostentacio et superbia, in uentilacione cornuum vinolencia. De iiiº : Dormitauerunt pastores cum rege Assur246. Assur interpretatur factura uigilans ad temptandum, scilicet diabolum, qui est factura Dei. Cui pastores non uigilant, sed dormiunt per neglige<n>ciam247, uel sub pretextu studii suam procurant248 absenciam. Zacharias : O pastor, et ydolum, derelinquens gregem249. Scimus quod ydolum nichil est et ipsi in Ecclesia nichil faciunt.

  • 250  occidebatis scripsi cum fonte, occi Z.
  • 251  gregem scripsi cum fonte, G. Z.
  • 252  pascebatis scripsi cum fonte, pasce Z.
  • 253  Ez. 34,3.
  • 254  recte scripsi, R. Z.
  • 255  recte concedatur – rapina est : cfr Bern. Clar. epist. 2,11, vol. 7, p. 21 lin. 13-19.
  • 256  Cfr I Cor. 9,13.
  • 257  uenundabant scripsi, uenudabant Z.
  • 258  Zach. 11,5.
  • 259  Ier. 49,19 ; ibidem 50,44.
  • 260  Ioh. 10,12.
  • 261  Gen. 47,3.
  • 262  Gen. 29,20.
  • 263  patres : patris Z1.
  • 264  Is. 51,2.
  • 265  Os. 9,10.
  • 266  quod : quem Gal. p. 327.

56(§15) Carnales ergo non pascunt exemplo. Cupidi similiter non pascunt subsidio temporali, quia fures sunt et latrones ; non corporali, quia sunt occisores ; non spirituali, quia sunt proditores. De iº, Ezechiel : Lac comedebatis et lana optima, quod crassum erat occi<debatis>250 et g<regem>251 meum non pasce<batis>252 253. Ecce furtum manifestum, prout dicit Apostolus : R<ecte>254 concedatur255 ut si altario seruias, de altario uiuas, non ut de altario luxurieris et compares tibi frena aurea et sellas depictas. Quidquid enim praeter neccesarium uictum et uestitum acceperis, sacrilegium est, furtum est, rapina est256. De iiº, Zacharias, id est : Pastores occidebant et delebant et uenu<n>dabant257 ea, dicentes258. Concidunt ad litteram, quia nolunt aliquando surgere uel de lecto uel de mensa ut ministrent sacramenta, non curantes de periculo, dum tamen habeant testamenta et legalia. De iiiº, Jeremias : Quis enim similis mei erit ? et quis sustinebit me ? et quis est iste pastor qui resistat uultui meo ?259 Non enim resistunt ire Domini per orationes et suffragia spiritualia, et ideo sunt proditores, quod non militant, sed ymo fugiunt de prelio, stipendia pugnancia accipiunt et, emergente pugna, fugiunt. Johannes xº : Mercennarius et qui non est pastor... etc.260, secundum quod est finis ministerii, scilicet exhibicio uoluntarie seruitutis, et hoc est quod dicitur : serui tui261. Vnde Genesis xxº. ixº. : Seruiuit Iacob pro Rachel vii annis et uidebantur ei dies pauci pro amoris magnitudine262. Tercium est conformitas ad patres263 antiquos ex imitacione sanctitatis. Omnes enim pauerunt gregem propter quod in Euangelio dicitur : Accedite ad Habraam patrem uestrum... etc.264 Et sicut ipsi conuersati sunt in excellencia sanctitatis, ita et nos per imitacionem operis, Osee : In cacumine uidi patres eorum265. Ad quod266nos etc.

10. Et peracto sermone, surrexit quidam Hebreus in Arrianis disputans cum Braulione de Trinitate

  • 267  quomodo – habere Filium : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 19-23.
  • 268  credo – omnipotentem : Symb. Nic. lin. 187.
  • 269  in Ihesum filium eius : cfr Symb. Nic. lin. 188-189.
  • 270  uno scripsi, uni Z.
  • 271  et in eundem Ihesum – cum Patre : cfr Symb. Nic. lin. 188-192.

57(§1) Tunc, facto summo silencio, quidam Iudeus ex arriana perfidia dixit ad Braulium : « Quomodo267 credis in Deum Patrem ? ». Braulius respondit : « Credo in Deum Patrem omnipotentem »268. Iudeus dicit : « Bene dicis, et hoc concedo, sed non expedit quod dicas : ‘In Ihesum, Filium eius’269 ». Braulius respondit : « Et in eundem Ihesum credo, unum de uno270esse cum Patre »271. Iudeus dixit : « Nichil dicis, quia impossibile est Deum habere Filium ».

  • 272  o Hebree – hoc [non] concedo : « O Hebree heretice, non intelligis hoc. [Hebreus dicit] Credis quo (...)
  • 273  o Hebree heretice – hoc concedo : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 24-27.
  • 274  non seclusi.

58(§2) Braulius respondit : † « O Hebree272 heretice273, non intelligis hoc ». Hebreus dicit : « Credis quod Deus sit omnipotens ? ». Braulius respondit : « Credo ». Hebreus dicit : « Non sufficit ». Braulius respondit : « Oportet, o Hebree heretice et miserrime, quod sic sapias, credas et confitearis ». Hebreus dicit : « Hoc [non]274 concedo » †. Braulius dicit : « Non sufficit. Credis quod sit benignus ? ». Hebreus dicit : « Hoc concedo ».

  • 275  fides nostra – patrem : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 28.
  • 276  unde Salomon – componens : cfr Ps. Vigil. Thaps. c. Varim. 1,12 lin. 26-37.
  • 277  Eccli. 24,5-6.
  • 278  Prou. 8,27 + 8,30.
  • 279  et uocat – filium : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 28-29.
  • 280  Ps. 109,3.
  • 281  et uocat – sanctum : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 29.
  • 282  Is. 61,1.
  • 283  Gen. 1,2.

59(§3) Braulius dicit : « Fides nostra275 exprimit et uocat ‘Posse’ Patrem. Vnde Salomon276 : Ego, Sapiencia, ex ore Altissimi prodiui primogenita ante omnem creaturam. Ego feci in celis ut oriretur lumen indeficiens277. Quando preparabat celos, aderam cum eo cuncta componens278. Et uocat279 ‘Sapienciam’ Filium. Vnde Dauid : Tecum principium in die uirtutis... etc.280 Et uocat281 ‘Velle’ Spiritum Sanctum. Vnde Ysayas : Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me, euangelizare pauperibus misit me282. Moyses, in libro Geneseos : Spiritus Domini ferebatur super aquas283.

  • 284  sapiencia – unus Deus : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 29-32.
  • 285  hoc scripsi, hec Z.
  • 286  Ex. 3,15.

60(§4) « Sapiencia284 uniuscuiusque est suus Filius. Videtur tibi hoc285 sic ? Et isti tres, scilicet Pater et Filius et Spiritus Sanctus, sunt unus Deus. Vnde Moyses in libro Leuitico : Deus Abraam, Deus Ysaac et Deus Iacob, ipse me misit ad te286.

  • 287  quod probo – fenestra uitrea : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 32-38.
  • 288  quia – deitatis : Ps.‑Ildeph. serm. Mar. 5.

61(§5) « Quod probo287 tibi per similitudinem : in sole sunt tria, scilicet substancia, splendor et calor, et tamen unicus est sol, et quemadmodum intrat sol per fenestram aliquam uitream in domo et non corrumpitur nec diuiditur, immo sol integer remanet, ita Sapiencia Dei incarnauit in Virgine et existens in Virgine erat in celo sicut sol, et Virgo remansit incorrupta sicut a sole fenestra uitrea, quia288 in ingressu solis et in egressu fenestra uitrea perseuerat, sic et Mariam Virginem nec ingressus nec egressus maculare potuit deitatis.

  • 289  respice – suscepcio : Ps.‑Ildeph. serm. Mar. 3.
  • 290  recinnant dubia lectio.
  • 291  arte scripsi, artem Z.

62(§6) « Ecce aliud exemplum : respice289 citharam, ut musici melos sonis dulcibus recinnant290 tam pariter ars, manus et corda. Arte[m]291 manus tangit, resonat corda, tria pariter operantur, sed sola corda personat quod auditur, et sic ad solam cordam pertinet soni reddicio, sic ad solum Filium carnis suscepcio.

  • 292  o Hebree – habet : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 1-5.
  • 293  Ps. 2,7.
  • 294  Salomonem scripsi cum fonte, Salamonem Z.

63(§7) « O Hebree292, quid dicis ? Videtur quod dicas quod Deus non habet Filium. Adhuc eciam probatum est per Dauid prophetam, qui dixit : Dominus dixit ad me : Filius meus es tu... etc.293 Postea per Salomonem294, qui dixit : O tu, Creator, qui creasti omnia, quis es Tu et quis est Filius tuus ? Ergo Filium habet.

  • 295  et Salomon – sancti spiritus : Tract. c. Iud. p. 11 5-10.
  • 296  Prou. 9,1.
  • 297  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 298  Is. 11,1-3.
  • 299  uirga – Christus : cfr Ambr. apol. Dau. 8,43 (id., in Luc. 2,24) ; Greg. Ilib. tract. 6,36 (ibidem (...)

64(§8) Et Salomon295 dicit : Sapiencia fecit sibi domum habentem vii columnas296. Postea ut dicit Ysa<ias>297 : Egredietur uirga... etc., usque ...spiritus timoris Domini298. Virga299 est beata Virgo Maria, flos est Christus, vii columne domus Christi, quas dicit Salomon, sunt dona vii Sancti Spiritus.

  • 300  probatum – habet : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 10-12.
  • 301  mitens – fornace : Dan. 3,20.
  • 302  Dan. 3,92.

65(§9) « Probatum300 est eciam per Nabucodonosor, qui, mitens301 tres pueros in fornace, dixit : Video quartum et assimilatur Filio Dei302. Ergo Filium habet.

  • 303  hanc auctoritatem – carebit fine : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 12-21.
  • 304  Dan. 7,9-11.
  • 305  uidi – celi : cfr Matth. 24,30.
  • 306  Dan. 7,13-14.

66(§10) Hanc auctoritatem303 dixit Daniel : Ego, Daniel, uidi celos preparari et senem dierum residentem super ipsos, cuius uestimenta erant alba sicut nix et capilli eiusdem albi sicut lana, cuius domus erat ignea et eiusdem circuitus igneus, a cuius facie manabat riuus igneus, et eidem seruiebant mille milia angelorum304. Et ego eciam, Daniel, uidi305 in uisione Filium Hominis uenientem in nubibus celi et sedentem circa Creatorem, et suscepit inperium a Creatore omnium rerum et omnes gentes seruiebant ei, et regnum eius carebit fine306.

  • 307  bene scis – occulis eius : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 21-29.
  • 308  Gen. 3,9.
  • 309  apparuit – unum Deum : Gen. 18,1-2.
  • 310  Gen. 18,23.

67(§11) « Bene scis307 quod nemo potest uidere Deum nisi in aliqua forma. Prius apparuit Ade in paradiso in specie humana, dicendo : Vbi es, Adam ?308. Postea apparuit309 Habrae sub ilice Mambre, quando uidit tres uiros et unum adorauit ad significandum unum Deum, dicens : Domine, ita uis perdere iustum sicut iniustum, qui es Dominus celi et terre ?310 Ergo credebat ipsum esse Deum existentem in humana specie, qui statim euanuit ab occulis eius.

  • 311  postea – qui sum : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 29-37.
  • 312  apparuit – Israel : Gen. 32,24-30.
  • 313  Israel – uidens Deum : cfr Hier. quaest. hebr. in gen. p. 52,9-10 Lag. (id., nom. hebr. p. 63,22 L (...)
  • 314  Iacob : Iacob uidi Deum facie ad faciem et salua facta est anima mea. et uocauit locum illum Iacob (...)
  • 315  apparuit – rubo : Ex. 3,2.
  • 316  rubo scripsi cum fonte (et cfr infra cap. 10,15), rubro Z.
  • 317  Ex. 3,13-14.

68(§12) « Postea311 apparuit312 Iacob iuxta flumen Phanuel et luctatus est cum ipso in specie humana, et, ipso petente bendicionem, imposuit sibi hoc nomen ‘Israel’313, quod interpretatur ‘uir uidens Deum’. Et dixit Iacob314 ‘Phanuel’, qui est dictus ‘locus uidens Deum’. Et postea apparuit315 Moysi in rub[r]o316, et dixit : Quis es tu? – Ego sum † Helie Pharachie †, quod interpretatur Ego sum qui sum317.

  • 318  postea – loqueretur : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 37 - p. 12 lin. 8.
  • 319  Iud. 13,3-5 + 13,24.
  • 320  dixit Manue – loqueretur : Iud. 13,15-23.
  • 321  edo : .i. haedo.

69(§13) « Postea318 apparuit Manue, patri Samsonis, in campo, et dixit ei : Habebis filium quem uocabis Samsonem, qui saluabit Israelem a Philisteis319. Et dixit Manue320 : Domine, eas mecum domum et dabo tibi cibum. Et iuit cum eo et abluit ei pedes et apposuit ei offas, cum edo321 coctis, et tenebat baculum quendam cum quo tetigit offas, et statim exiuit ignis magnus et euanuit ab occulis eius. Manue stupefactus dixit : Moriemur. Cui dixit uxor eius : Si nos uellet interficere Deus, quomodo nobiscum loqueretur ?

  • 322  nos – adoramus : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 8-17.

70(§14) « Nos322 scimus et credimus quod apparuit Deus in istis formis, nam aliter mortales non possunt ipsum uidere. Iste forme non erant autentice, sed illa forma erat autentica, quam sumpsit a beata Virgine. Ergo, Iudee uel heretice miserrime, concede Christum incarnatum esse Deum. Et nos credimus quod in illa carne, quam sumpsit a beata Maria Virgine, erat Sapiencia Dei, id est, Filius Dei, et ibi existens erat in celo. Ergo crede te subiectum esse Deo, adora quod adoramus.

  • 323  et Deus – mortuos etc. : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 17-27.
  • 324  deum scripsi cum fonte, deus Z.
  • 325  precipue : .i. precipua.
  • 326  qua scripsi cum fonte, contra Z.
  • 327  ueniet – mortuos : Symb. Nic. lin. 196-197.

71(§15) « Et Deus323 noluit accipere formam alterius creature, in qua appareretur, nisi solius hominis, sicut apparuit prius Ade, postea Habrae, postea Iacob, postea Moysi in rubo, et non in forma, sed in uoce. Et hec uox nata fuit a Deo et ipsa non fuit Deus, sed Deus in ea, et nouit Moyses Deum324 esse in ipsa. Et tu uides quod isti primi Patres adorauerunt Deum in istis formis, nolentes Deum discedere ab homine, et tamen forme iste erant euanescentes. Sicut et nos adoramus Deum in hac forma Christi, et in hac forma apparuit tanquam in excellenti et precipue325, in qua326 ueniet327 iudicare uiuos et mortuos... etc.

11. De circuncisione carnis non facienda

  • 328  Deus – pascha : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 29-35.
  • 329  scilicet scripsi, silicet Z, sed legitur in fonte.

72(§1) « Deus328 dedit legem Moysi continentem dc et xiii precepta, et hec non data fuerunt sine causa. Et uolumus loqui de aliquibus, non de omnibus, s<c>ilicet329 de circuncisione. Ad presens de aliis taceamus, de quibus loco suo dicemus. Et de omnibus istis preceptis, nullum obseruas nisi tria tantum, scilicet circuncisionem, sabbatum et pascha.

  • 330  et uolo – baptismum : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 35 - p. 13 lin. 6.
  • 331  Ier. 4,3-4.
  • 332  reciperent scripsi cum fonte, recuperent Z.

73(§2) « Et uolo330 probare tibi unum istorum trium, scilicet circuncisionem, nichil esse et nullius ualoris, teste Jeremia, qui ait : Viris Iude et Ierusalem : Facite ad opus uestri opus nouum et non seminetis in spinas, et circuncidatis uos Domino, Deo uestro et Creatori, et auferte prepucium a cordibus uestris, uos, uiri Iude et Ierusalem, ne exeat ira mea sicut ignis, et non erit qui eripiat331. Ergo qui se circuncidit, est sicut ille qui seminat in spinis, quia nullum fructum sperat habere. Et hoc fuit opus nouum, quod superius dixi, scilicet quod reciperent332 baptismum.

  • 333  et alibi – uocatus amicus Dei : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 6-11.
  • 334  Ier. 9,26.
  • 335  Deus – Habraam : Gen. 12,1-3.
  • 336  Iac. 2,23 (cfr Gen. 15,6).
  • 337  et Deus – circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 11-15.
  • 338  Iob : .i. Lot.
  • 339  propter – Gomorre : Gen. 19,1-29.
  • 340  Ioth : .i. Loth.

74(§3) « Et alibi333 Jeremias : Omnes gentes habent prepucium in carne et Israel in corde334. Vnde cognoscimus circuncisionem cordis propinquiorem Deo quam carnis. Nam Deus335 benedixit Habraam, qui nondum fuerat circuncisus, et fuit uocatus ‘amicus Dei’. Et non dixit : Circuncidit se Abraam et fuit amicus Dei, sed : Credidit Habraam et fuit amicus Dei336. Et Deus337 saluauit eum a turbine et ruina Sodome et Gomorre. Et ego probo tibi per Iob338, qui non fuit circuncisus, et propter339 circuncisionem cordis saluauit Deus Ioth340 ab igne Sodome et Gomorre, et non erat circuncisus.

  • 341  et de circuncisione – et circuncisum : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 15-23.
  • 342  Ps. 109,4.
  • 343  saluauit scripsi cum fonte, saluabit Z.
  • 344  Gen. 7,1.

75(§4) « Et de circuncisione341 cordis Dauid dixit : Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech342, et Melchisedech non erat circuncisus. Et non dixit : Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Aaron, qui erat circuncisus. Et propter circuncisionem cordis, saluauit343 Dominus eciam Noe in diluuio. Cui Dominus dixit : Te uidi iustum coram me in omni fructo tuo344, et non erat circuncisus. Et non dixit Deus : Te uidi iustum et circuncisum.

  • 345  propter – circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 23-30.
  • 346  Malach. 1,2-3 (cfr Rom. 9,13).
  • 347  et scripsi cum fonte, ea Z.
  • 348  Ier. 1,5.

76(§5) « Propter345 circuncisionem cordis accepit Deus sacrificium Abel, et non erat circuncisus. Et propter circuncisionem cordis dixit Deus Iacob in uentre matris : Diligo Iacob et aborreo Esau346. Et347 propter circuncisionem cordis dixit Jeremie in uentre matris : Ante quam exires de uulua... etc.348 Nonne uides quod sanctificatus fuit in utero matris et non erat circuncisus ?

  • 349  potes – proficit : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 30-33.

77(§6) « Potes349 modo uidere quod omnes salui fuerunt et non propter circuncisionem. Sic ergo uidemus quod non prodest tibi circuncisio nec aliis. Ergo nulla est circuncisio, cum nulli proficit.

  • 350  et nominauit – non fuit circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 34 - p. 14 lin. 2.
  • 351  Cfr Iud. 13,24.
  • 352  Melchisedec – decimas : Gen. 14,18-20.
  • 353  Deus – Israel : cfr Num. 22-24.
  • 354  et Ezechiel – carnis : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 3-4.

78(§7) « Et nominauit350 Deus Samsonem in uentre matris, dicens: Tu benedictus es351, et non circuncisus. Et iterum probabo quod Melchisedec352 erat sacerdos Dei, cui Abraam dedit decimas et non erat circuncisus. Et eciam Deus353 dixit Balaam prophete quod benediceret filios Israel, et non erat circuncisus. Et hoc compilauit Moyses in libro suo, quem legunt Iudei et habent. Ergo si circuncisio est aliquid, cur legitis prophetam Balaam, qui non fuit circuncisus ? Dominus elegit in prophetam suum. Et Ezechiel354 propheta : Circuncisio cordis intrat in domum meam, et non circuncisio carnis.

  • 355  et si aliquis – noue legis : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 5-14.
  • 356  haberet scripsi, habere Z.

79(§8) « Et si aliquis355 super hec induxerit quareChristus circuncidit se et mutauit sabbatum pro die dominico, talis reddatur responsio : quod, quidquid prophetatum de Christo fuit, adimpleretur cum ipse ueniret, et finem circuncisionis in se ipso compleuerit, et mandatum habere<t>356 fieri ipsius principium. Et adimpleuit legem Mosaycam ueluti adimplerentur dicta prophetarum et cessaret lex Iudeorum, nam quidquid preceptum fuerat Iudeis, prohibitum fuit gentilibus, quia, si aliter faceret, statim Iudei obicerent ei quod ipse contra legem faceret. Et Christus impleuit legem ueteranam et dedit principium noue legis.

  • 357  et si dixerit – ob aliam causam : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 14-23.
  • 358  Deus – annorum : Gen. 17,24.

80(§9) « Et si dixerit357 aliquis quare Deus358 precepisset Habrae ut se circuncideret in etate centum minus uno annorum, talis reddatur causa : quia Deus est factor omnium et omnia nouit preterita, presencia et futura, sciebat quod a semine huius Abrahe nascerentur qui pugnarent cum gentilibus et morerentur et non agnoscerent eos mortuos nisi hoc signo, quod quisque eorum circuncideretur, et propter hoc data fuit eis circuncisio hec et non ob aliam causam.

  • 359  et Josue – inter alios : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 24-34.
  • 360  et Deus – de celo : Ios. 5,12.
  • 361  et postea – inter alios : cfr Ios. 5,2-9.

81(§10) « Et Josue359, filius Nun, fuit cum filiis Israel in deserto per xlª annos, et Deus360 omnipotens dedit illis manna de celo, et isti tamen non erant circuncisi. Et postquam fuerunt circuncisi, non habuerunt manna, sed laborabant manibus suis et non poterant atquirere uictum nisi magno labore. Et postea361, quando gentiles uoluerunt pugnare cum Josue et filiis Israel in campo Athii, dicit Scriptura quod dixit Deus prophete Josue : Accipe omnes iuuenes xx annorum qui apti fuerint ad pugnandum. Et accepit eos et noluit intrare bellum quousque omnes circuncisi fuerunt, ad hoc ut dignoscerentur inter alios.

  • 362  ergo scis – tenendam : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 34-40.
  • 363  isti – lapidibus : Ios. 5,2.

82(§11) « Ergo scis362 quod hec circuncisio facta fuit, et isti363 tamen fuerunt circuncisi cum lapidibus ut per hoc signum dignoscerent suos mortuos inter alios. Ergo scis quod hec circuncisio fuit facta ad hoc et non ad aliud. Ergo manifestum est circuncisionem esse inutilem et non tenendam.

  • 364  Thobias – dimitebat : cfr Tob. 1,20-21.
  • 365  et Thobias ubicumque – cum nullo pugnabant : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 1-14.

83(§12) « Et Thobias364 ubicumque365 inueniebat mortuos, uidens ipsos circuncisos sepeliebat eos et uenerabatur, et alios dimitebat. Et scias quod propter hoc data fuit circuncisio : quod, quando Iudei erant habentes regem et pontifices et pugnabant cum gentilibus, erant hoc signo noti. Et hec est utilitas circuncisionis Iudeorum. Et modo carentes hiis que diximus, sunt maledicti ipsi et eorum genus, dispersiper quatuor partes mundi, nec indigent circuncisione quia non pugnant. Scias quod hoc mandatum circuncisionis fuit inuentum pro causa, et Moyses deleuit illud, quia per xlª annos pergens per desertum cum filiis Israel noluit ut circunciderentur, quia non indigebant hoc signo, quoniam cum nullo pugnabant.

12. De sabbato more Iudaico non fore celebrando

  • 366  scias – erat unum : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 14-20.

84(§1) « Scias366 quod Lex fuit data pro causa et cessauit causa in qua sunt iniuncta dcª et xiii mandata. Istorum quedam fuerunt data ad aliquid, quedam ad nichilum. Quedam ita obscura erant quod nemo intelligebat ea. Quedam cessabant rationis causa, et istorum preceptorum sabbatum erat unum.

  • 367  et uolo – fregit sabbatum : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 20-28.
  • 368  in die – terram : Gen. 1,1.
  • 369  et ita – omnia : cfr Gen. 1,1-31.
  • 370  in die – hominem : cfr Gen. 1,26-27 + 1,31.
  • 371  dicis Z, scis legitur in fonte.
  • 372  in die – requieuit : Gen. 2,2.
  • 373  Ps. 32,6.
  • 374  magis – fecerat : Gen. 2,3.

85(§2) « Et uolo367 probare tibi iustum una ratione : quod Deus fregit sabbatum, quia in die368 dominica fecit celum et terram, et ita369 successiue fecit omnia ; in die370 Veneris fecit hominem, et tu dicis371quod in die372 sabbati requieuit, ergo labor uexabat Deum, quod ad Deum non pertinet, quia uerbo Domini celi firmati sunt373. Et si perseueras, ego probabo tibi quod magis374 laborauit die sabbati, quia consecrauit omnia que fecerat. Ergo fregit sabbatum.

  • 375  nam iterum – obseruas : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 28-37.
  • 376  Ios. 6,3-4.

86(§3) « Nam iterum375 probo tibi sabbatum non esse seruandum nisi causa. Bene scis quod Iosue, filius Nun, quando uenit Iherico cum filiis Israel, obsedit Ierico, et dixit ei Deus : Circunda ciuitatem cum sacerdotibus et leuitis et cum archa testamenti ueteris – ubi erant reliquie –, cantando legem cum tubis. Et istud fac semel per sex dies, et in viiª die sepcies376. Et ita factum est et ceciderunt muri et ceperunt ciuitatem. Ergo Iosue propheta cum filiis Israel fregit sabbatum. Quare tu obseruas ?

  • 377  ego probo – sabbato : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 38 - p. 16 lin. 5.
  • 378  Heliam – Oreb : III Reg. 19,3 + 19,5-8.

87(§4) « Ego probo377 tibi per Heliam378, qui fugiens propter timorem Acab, tunc dormiuit in quodam loco sub quadam miricam, et uenit angelus et excitauit ipsum, et inuenit uas plenum aque et panem, et dixit angelus ei : Comede de pane et bibe de aqua, et per uim panis et aque pergens per xlª dies usque ad montem Dei Oreb. Cur perrexit in sabbato, quoniam, in xlª diebus, iiiior dies sabbatini inueniuntur.

  • 379  adhuc – fregit sabbatum : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 5-17.
  • 380  quando – obseruetis sabbatum : I Mach. 2,32-41.
  • 381  qui scripsi cum fonte, quod Z.
  • 382  dominus scripsi cum fonte, domino Z.
  • 383  deffenderent scripsi cum fonte, deffenderet Z.

88(§5) « Adhuc379 probabo tibi per hoc quod inuenimus in libro Machabeorum : quod, quando380 uenerunt gentiles et obsederunt Iudeos in die sabbati, qui381 seruantes sabbatum fuerunt capti ab inimicis. Postea inimici, uolentes debellare eos in die sabbati, fuerunt deuicti a Iudeis, quia Dominus382 per angelum suum denunciauit Iudeis ut deffendere<n>t383 se in die sabbati, dicens : In tempore bellicoso non obseruetis sabbatum. Ergo fregit sabbatum.

  • 384  si filius – cessauit : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 5-17.
  • 385  si filius tuus – an non ? : cfr Luc. 14,5.

89(§6) « Si filius384 tuus385 ceciderit in die sabbati in puteum, extrahes ipsum an non ? Si non, uidetur quod mentiris et eris homicida ; si extraxeris, frangis sabbatum. Ergo debes intelligere quod non fuit datum sabbatum nisi ex causa, et cessante causa sabbatum cessauit.

  • 386  lex – martiri : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 17-26.
  • 387  Iosue – uocabula : cfr Ios. 24,25-27.
  • 388  Dauid – iudicia : cfr Ps. 118,108.

90(§7) « Lex386 fuit data Moysi. Moyses dedit filiis Israel et docuit eos alphabetum. Sicut magister docuit discipulos suos, et tamen non dimitebant ludere et adorare ydola, quia non cognoscebant suum Creatorem. Postea Iosue387, filius Nun, docuit eos informare uocabula. Postea Dauid388 propheta docuit eos iudicia et consuetudines, scilicet qualiter ducerent uitam suam. Postea Moyses et prophete prophetauerunt aduentum Christi et dixerunt in aduentum Christi legem esse completam, et quod essent tunc perfecti martiri.

13. De aduentu Christi et de noua lege

  • 389  o Hebree – ad ydola : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 27-37.
  • 390  Deut. 18,18-19.
  • 391  dicis Z, scis legitur in fonte.
  • 392  Deut. 13,1-2 + 13,5.

91(§1) « O Hebree389 incredule, tu non uis credere aduentum Christi, nec in aduentu eius nouam legem ! Eam uolo tibi probare per Moysen primum prophetam, cui dixit Deus : Ego suscitabo unum prophetam de tuis fratribus sicut et te, et ponam uerbum meum in ipso, et qui non audierit ipsum, exterminabo eum de populo390. Tu debes credere quod ille propheta sit Christus. Tu dicis391, o incredule, quod Moyses dixit quod : Quicumque propheta suscitatus inter uos indixerit uobis in eum quod ego dixi uobis, quando extraxi uos ex Egipto, interficite eum, quia uult uos auferre Deo, uestro Creatori, et conuerti ad ydola »392.

  • 393  Hebreus – dixit hec : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 37-38.
  • 394  sed – sane : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 38.

92(§2) Hebreus393 respondit : « Bene concedo quod Moyses dixit hec, sed394 tu non intelligis sane ».

  • 395  quod – Moysi : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 28 - p. 17 lin. 2.

93(§3) Braulius dixit : « Ego tibi probo quod395 in aduentu istius prophete, scilicet Christi, debebat esse noua lex, non secundum illam que data fuit Moysi.

  • 396  hoc tibi – Israel : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 3-7.
  • 397  Ier. 31,31-32.

94(§3) « Hoc tibi396 probo per Ieremiam prophetam, qui dixit : Ecce dies uenient, dicit Dominus, et faciam pactum nouum cum coniugio Israel et Iude, non secundum illud quod dedi patribus uestris, quando liberaui eos de terra Egypti397. Ergo legem nouam dedit, et ego teneo ipsam, qui sum Israel.

  • 398  probo – nomine : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 8-15.
  • 399  exurietis : .i. esurietis.
  • 400  Is. 65,12-15.

95(§4) « Probo398 tibi per alium prophetam, scilicet Ysaiam, quod sicut dedit legem nouam, ita dedit nomina noua, qui dixit : Ego clamaui uos, et noluistis audire, fecistis semper malum coram me et contra uoluntatem meam. Et propter hoc dicit Dominus Deus Israel : Ecce serui mei comedent et uos exurietis399, bibent et uos sicietis, et gaudebunt et uos contristabimini. Et interficiet uos Creator, et nominabo seruos meos alio nomine400.

  • 401  o Hebree – conuersis : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 15-25.
  • 402  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 403  Is. 65,16.
  • 404  aliquis – Johannes : ego sum qui eri fui uocatus hebreus, hodie Petrus legitur in fonte.
  • 405  eri : .i. heri.

96(§5) « O Hebree401 incredule, non credis quod ego habeo istud nomen, non uides quod sum benedictus super terram a Deo celi ! Sic dicit Ysa<ias>402 : Qui est benedictus super terram, est benedictus a Deo celi403. Modo dico tibi quod tu non habes istud nomen nouum nec istam legem. Ille qui habet est in gaudio. Ergo aliquis404 qui est conuersus de lege uestra ad Christum, eri405fuit uocatus Habraam, hodie Johannes. Concede uel nega si hoc dixere prophete, dic si est noua lex aut si debet esse. Si dicis quod est, ego sum Israel, qui teneo ipsam. Si dicis quod non est, ergo, quod tu tenes, nullius ualoris est, quia aufferetur a uobis et dabiturChristianis nouiter ad fidem conuersis.

  • 406  et dico – tenere : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 26-32.
  • 407  sicut promisit – ydioma : cfr Is. 62,2 ; ibidem 65,15.
  • 408  Is. 2,3.

97(§6) « Et dico406 tibi quod sicut promisit407 nomina noua populo Israel, ita promisit suis aliud nouum nomen uel ydioma. Probo tibi per Ysaiam prophetam, qui dicit : De Syon exibit lex et uerbum Domini de Ierusalem408. Tu bene dicis quod lex fuit data Moysi in monte Synai et hec lex bene post mille annos exiuit de Ierusalem et fuit data Israel. Ergo alia est et istam debemus tenere.

  • 409  et ego – fiant : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 32 - p. 18 lin. 5.
  • 410  et scripsi, ex Z.
  • 411  Is. 42,1 + 42,4-9.

98(§7) « Et ego409 probo tibi per Ysayam quod, sicut promisit Deus Israel legem nouam, ita promisit et410 gentilibus legem, quidixit : Ecce seruus meus, quem elegi et quem recepi. Et posui spiritum meum in ipso, ut diceret ueritatem gentibus. Et non erit stupefactus donec ponatur iusticia in terra. Et insule expectant legem eius. Dicit Dominus omnipotens, celi et terre Creator. Et dicit eciam : Ego te saluaui et dedi te gentibus pro testimonio, quod tu aperuisses occulos cecorum et extraheres incarceratos de carcere, et extraxisti eos qui erant in tenebris. Ego enim sum Dominus Deus, et Nomen meum gloriosum et meam gloriam non dabo alii nec dabo ydolis que me laudent. Quidquid ego dixi uobis, iam apparuit, et ego prophetabo uobis alia noua et faciam uos prescire illa antequam fiant411.

  • 412  ecce – glorificabit te : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 5-12.
  • 413  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 414  fidelis scripsi cum fonte, fidel Z.
  • 415  adorabunt scripsi cum fonte, adorabant Z.
  • 416  glorificabit : .i. glorificauit.
  • 417  Is. 55,1 + 55,3-5.

99(§8) « Ecce412 quod dicit Ysa<ias>413 : Omnes sicientes uenite ad aquas et uiuet anima uestra. Et ponam testimonium meum sempiternum inter me et uos, et misericordiam Dauid fidel<is>414. Ego posui ipsum ducem ac preceptorem gentibus, et adorabunt415 eum omnes qui ipsum ignorabant, et current ad ipsum homines qui ipsum non cognoscebant propter Dominum Deum tuum et Sanctum Israel, quia glorificabit416 te417.

  • 418  dicit – seruientes mihi : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 13-30.
  • 419  nominauit : .i. nominabit.
  • 420  uir scripsi cum fonte, uerbum Z.
  • 421  Ier. 33,14-22.

100(§9) « Dicit418 Jeremias : Ecce dies uenient, dicit Dominus, et suscitabo meum uerbum bonum domui Israel et domui Iuda. In die illa et in illo tempore erit germen Dauid germen iusticie, et iudicabit terram in iusticia. Et in illa die saluabitur Iuda et Ierusalem, et habitabit confidenter. Hoc est nomen quod nominauit419 : Deus iusticie. Hoc est quod dicit Deus : Non auferetur a Dauid nec auferetur a trono Israel, nec auferetur a sacerdotibus uir420 ante faciem meam, qui faciat ante me sacrificium et holocaustum in omnibus diebus semper. Et mihi fuit, Jeremie, uerbum Dei a Domino dicente : Si potest esse quod destruam meum factum et meum testimonium inter diem et noctem : ita quod non sit dies neque nox tempore suo, ita non faciam cum Dauid, seruo meo, quod non sit filius eius super tronum et sacerdotes Israel, et quod sacrificium semper faciant. Et sicut homo non potest numerare stellas celi nec arenas maris, ita multiplicabo prolem Dauid et leuitas seruientes mihi421.

  • 422  o Hebree – sempiternum : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 30-36.
  • 423  nec scripsi, ne Z.

101(§10) « O Hebree422 incredule, quare non credis quod hoc uerbum non dixerit Deus per Jeremiam prophetam domui Israel et domui Iude, et hoc est promissum bonum, quod domui Israel et domui Iude dixit : quod non deficiet rex de progenie Dauid ne<c>423sacerdotes qui faciant sacrificium usque in sempiternum ?

  • 424  et o tu – in sempiternum : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 36 - p. 19 lin. 4.
  • 425  concede scripsi, concedo Z, credo legitur in fonte.
  • 426  Ier. 33,17-18.

102(§11) « Et, o tu424, Hebree, dicis quod tu es Israel ! Probo tibi quod non es Israel. Nam si tu dabis mihi regem ex progenie Dauid et sacerdotes qui faciant sacrificium sempiternum, concedam ; alioquin ego sum Israel. Vnde concede425 quod iste rex quoddicit Jeremias est Christus, et predicti leuite sunt omnes prelati sancte Ecclesie. Nam promisit Deus, sic dicens : Rex non deficiet ex proienie Dauid et sacerdotes qui faciant mihi sacrificium in sempiternum426.

  • 427  dicit – pessimi : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 5-15.
  • 428  dicent scripsi cum fonte, ducent Z.
  • 429  Ier. 3,14-17.

103(§12) « Dicit427 Jeremias : Conuertimini, filii Israel, ad me reuertentes, et amabo uos. Et capiam de una ciuitate unum et de una gente duos, et introducam uos in Syon. Et dabo uobis pastores iuxta cor meum, et pascent uos sciencia et doctrina. Cumque multiplicati fueritis et creueritis in terra in diebus illis, ait Dominus, non dicent428 ultra : Archam Testimonium Domini ; neque ascendent super cor neque recordabuntur illius, nec fiet uobis ultra malum. In tempore illo uocabunt Ierusalem ‘Solium Domini’, et congregabuntur ad eam omnes gentes in nomine Domini, et non ambulabunt post prauitatem cordis sui pessimi429.

  • 430  et dicit – et unum : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 16.
  • 431  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 432  Is. 27,12.

104(§13) « Et dicit430 Ysa<ias>431 : O uos, filii Israel, colligent uos unum et unum !432.

  • 433  et dicit – monte etc. : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 16-24.
  • 434  Ier. 16,14-16.

105(§14) « Et dicit433 Jeremias : Ecce dies uenient, dicit Dominus, et non dicent ultra : Viuit Dominus, qui eduxit filios Israel de terra Egypti, sed : Viuit Dominus, qui eduxit filios Israel de terra Aquilonis et de uniuersis terris ad quas eiecerat eos, et reducat eos in terram suam, quam dedit patribus eorum. Ecce ego mito piscatores multos, dicit Dominus, et piscabunt uos. Et post hec mitam uobis multos uenatores et uenabunt uos de omni monte... etc.434

  • 435  de omnibus – uobis : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 25-28.

106(§15) « De omnibus435 bonis que promisit Deus bonis filiis Israel, non omnia, sed pauca scripsimus, quia longum esset totum enumerare, et de hoc paruo quod notauimus, uolumus sumatim envcleare uobis.

14. Quod Messias uenit et non sit iterum nasciturus

  • 436  o Hebree – lux semper : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 29 - p. 20 lin. 2.
  • 437  credis – partibus mundi : cfr Ps. 106,2-3.
  • 438  ipse – partibus mundi : cfr Cassiod. in psalm. 106,8 lin. 137-140.
  • 439  ducet – mulos : cfr Ier. 17,25.
  • 440  super colla – in Ierusalem : cfr I Reg. 10,5.
  • 441  una – Israel : cfr Apoc. 21,2-22,5.
  • 442  Cfr Ier. 17,25 (et ibidem 31,38-40).
  • 443  Ysaia scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 444  Is. 60,19.

107(§1) « O Hebree436 miserrime, tu credis437 quod Messias iterum sit nasciturus et ueniet, et tu speras quod ipse438 congregabit te de quatuor partibus mundi et ducet439 te equitantem super equos et mulos, et super colla440 Philisteorum in Ierusalem. Et tu credis quod ibi eris in perpetuum et non morieris. Et hoc probo tibi quod non sane intelligis, quia una441 Iherusalem est in terra et alia in celo, et illam celestem promisit Deus bonis filiis Israel. Et probo tibi hoc per prophetam qui dicit : Jerusalem erit propalata in perpetuum442. Et alibi dabo testimonium de Ysa<ia>443, qui dixit : O tu, Iherusalem, non erit in te lux solis in die, neque lux lune in nocte, sed Deus erit tibi lux semper !444.

  • 445  o Hebree – uisione Dei : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 2-9.
  • 446  Ierusalem – pacis : cfr Hier. nom. hebr. p. 50,9-10 Lag. (et ibidem p. 74,17-18 Lag. ; p. 75,23 La (...)

108(§2) « O Hebree445 miserrime, quomodo intelligis praue ! Nam due sunt Iherusalem, una celestis et alia terrestris, et promissio Creatoris Israel fuit de celesti Ierusalem. Et probo tibi hoc modo, quia omnia mundana habebunt finem, ergo Ierusalem terrestris, que est in mundo, habebit finem cum toto mundo. Ergo promissio Creatoris Israel est Ierusalem446 que est uisio pacis, id est, paradisus, qui est perfrui uisione Dei.

  • 447  sicut – mortuos : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 9-13.

109(§3) « Sicut447 probaui te iam quod due sunt Ierusalem, scilicet una terrestris et alia celestis, ita probo tibi quod duo aduentus Christi sunt. Et primus aduentus Christi fuit, qui iam uenit in carne, et secundus erit quando ueniet iudicare uiuos et mortuos.

  • 448  audi – eligere bonum : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 14-26.
  • 449  Mich. 5,2 (cfr Matth. 2,6).
  • 450  Is. 9,6.
  • 451  Is. 7,14-15.

110(§4) « Audi448 probacionem de primo aduentu. Dixit propheta Micheas : O tu, Betleem, ciuitas Judee, de te exiet dux qui regat populum super Israel449. Vnde ego firmiter credo quod ille dux est Messias, qui est Christus, qui fuit natus in Bethleem. Transacti sunt dcc lxª vi anni, et regnat super me, qui sum Israel. Iterum probo tibi per Ysaiam, qui dixit de natiuitate Christi : Puer natus est... etc.450 Natus est nobis carnaliter et datus est nobis spiritualiter predictus Filius Dei, qui uenit iam et est venturus. Et ego probo tibi iterum per Ysaiam, qui dicit : Ecce uirgo concipiet... etc., usque ...eligere bonum451.

  • 452  o tu – et meretrix : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 26 - p. 21 lin. 6.
  • 453  Ysaias scripsi cum fonte, Ysaia Z.
  • 454  Abraam – filii mei : Gen. 24,1-49.
  • 455  dixit scripsi cum fonte, de Z.
  • 456  aelma – id est uirgo : cfr Hier. adu. Helu. 4, col. 209B (= pl 23,197).
  • 457  in addidi cum fonte, om. Z.
  • 458  Rebeccam – uirgine : Gen. 24,16.

111(§5) « O tu452, Hebree miserrime, tu dicis quod Ysaia<s>453 in sua prophecia, scilicet Ecce uirgo concipiet..., non dicit ‘uirginem’, sed ‘aelma’. Et ego concedo quod non dicit ‘uirginem’, sed ‘aelma’, et ego probo tibi quod ‘aelma’ debet recipi pro ‘uirgine’, quoniam Abraam454 misit seruum suum et dicit ei : Vade ad terras consanguineorum meorum et non ducas uxorem filio meo de Cananeis, immo de consanguineis meis. Et uade ad terram Baniel, filii Nachor et Melca. Et dixit455 Abraam seruo suo : Vade ad fontem, et multe aalme uenient ad ipsum fontem, et ipsa aelma qui inuitabit te et dicet tibi : Veni et dabo tibi hospicium bonum et ea que neccesaria sunt tibi, et dabo tuis camelis et tuis bestiis aquam, ipsa est sponsa filii mei. Et ipsa est aelma456 et est bauila, id est, uirgo. Eciam dico tibi quod, si tu non uis recipere ‘aelma’ pro ‘uirgine’, <in>457 Ysaya, similiter nec ego uolo recipere Rebeccam458 pro uirgine, quam nominauit Abraham ‘ahelma’, mitendo seruum pro ipsa. Ergo corrupta erat et meretrix.

  • 459  et o – ualde suauia : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 7-21.
  • 460  Hemanuel : cfr Is. 7,14.
  • 461  Is. 7,14-15.
  • 462  Cfr Is. 8,8-9 (cfr etiam Matth. 25,32).
  • 463  pertinebat scripsi cum fonte, pertinebit Z.
  • 464  ad alium scripsi cum fonte, aliud Z.

112(§6) « Et, o459 Hebree miserrime, tu dicis quod Hemanuel460 non est Christus, immo filius Achaz ! Et, o miserrime, quomodo posset esse filius Achaz, quod propheta dixit quod : Butirum et mel comedet ?461 Et in fine rogationis dixit propheta : O tu, Hemanuel, ad te congregabuntur omnes gentes et obtinebis462. Et, o tu, miserrime, quomodo dicis quod fuit filius Acaz, quoniam filio Achaz numquam seruiuit aliquis gentilis ? Ergo non est ille, quoniam non inuenimus aliquem ad quem uenirent omnes gentes nisi ad Christum. Et de hoc quod posuit propheta : quod Hemanuel butirum et mel comederet, hoc non comedit filius Achaz, immo Christus. Et ad ipsum pertinebat463 comedere et non <ad> alium464, quoniam mel est ualde dulce et butirum ualde molle, et uere fuerunt uerba eius ualde dulcia et precepta eius ualde suauia.

  • 465  o tu – blasfemauerunt etc. : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 22-34.
  • 466  Ysaiam scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 467  percipe scripsi cum fonte, percipite Z.
  • 468  iniquitate scripsi cum fonte, iniqui Z.
  • 469  Is. 1,2-4.

113(§7) « O tu465, Hebree miserrime, ego opposui tibi de duobus aduentibus Christi et de natiuitate sua. Et uolo tibi probare in primo aduentu Christi quod de populo Israelitico debebant fieri due partes, et de illis duabus partibus alia esset credula, alia incredula. Audi de parte incredula per Ysa<iam>466, qui loquitur in persona Domini : Audite, celi, et auribus percip[it]e467, terra, quoniam Dominus loquutus est : Filios enutriui et exaltaui, ipsi autem spreuerunt me. Cognouit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui, Israel autem non cognouit me et populus meus non intellexit. Ohe genti peccatrici, populo graui iniqui<tate>468, semini nequam ! Filii scelerati dereliquerunt Dominum et Sanctum Israel blasfemauerunt... etc.469

  • 470  multa – uituperat homines : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 34 - p. 22 lin. 2.
  • 471  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 472  blasfemauerunt scripsi cum fonte, blasfe Z.
  • 473  Is. 1,4.

114(§8) « Multa470 uituperia dicit Dominus per linguas prophetarum prauis filiis Israel, quoniam errauerunt. Et Creator sciebat que uentura erant, et prophete uenerunt et predixerunt futura. Et, o tu, Hebree miserrime, non intelligis quod dicit Ysa<ias>471 : Dereliquerunt et blasfe<mauerunt>472 Sanctum Israel473. Bene uides quod Sanctus Israel est Christus, quem genus tuum uituperauit et tu uituperas, et qui uituperat Creatorem, non est mirum si uituperat homines.

  • 474  dicit – in ea : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 3-16.
  • 475  quem scripsi cum fonte, quod Z.
  • 476  Is. 6,8-13.

115(§9) « Dicit474 Ysayas : Audiui uocem Domini dicentis : Quem475 mitam ? et quis ibit nobiscum ? Et dixi : Ecce ego, mite me. Et dicit : Vade et dic populo huic : Audite audientes et nolite intelligere, et uidete uisionem et nolite agnoscere. Exceca cor populi huius et aures eius aggraua et occulos eius claude, ne forte uideat occulis suis et auribus suis audiat et corde suo intelligat et conuertatur, et sanem eum. Et dixi : Vsquequo, Domine ? Et dicit : Donec desolem ciuitatem absque habitatorem et domus sine homine, et terra derelinquetur deserta. Et longa faciet Dominus. Et multiplicabo que derelicta fuerunt in medio terre. Decimabo, et conuertetur et erit in ostensione sicut terebintus et sicut quercus que expandit ramos, et semen sanctum erit id quod steterit in ea476.

  • 477  dixit – precipitati etc. : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 17-21.
  • 478  erit seclusi cum fonte.
  • 479  Is. 9,14-16.

116(§10) « Dixit477 Ysaias : Disperdet Dominus ab Israel caput et caudam, incuruantem et refrenantem, in die una. Longeuus [erit]478 et honorabilis ipse est caput, et propheta docens mendacium, ipse cauda est. Et erunt, qui beatificant populum istum, seducentes ; et qui beatificantur, precipitati... etc.479

  • 480  et ideo – erit seductor : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 21-32.
  • 481  meruistis scripsi cum fonte, misistis Z.
  • 482  Is. 6,11.
  • 483  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 484  populo scripsi cum fonte, propheta Z.
  • 485  Is. 9,14-16.

117(§11) « Et ideo480 quia uituperastis Sanctum Israel, meruistis481 quod Creator excecaret uos. Et excecauit uos occulis et auribus et corde et mente per Ysayam prophetam, quem misit Deus, qui dixit : Vsquequo, Domine ?482 Quousque terra fuit deserta uel destructa. Vide quod primumdedit Deus prauis filiis Israel qui noluerunt credere in Christum : ceci sunt et captiui. Transacti sunt dccti lxª anni, et eciam dispersi sunt per iiiior partes mundi. Audi iterum quod dixit Ysa<ias>483 alibi : Disperdet Dominus ab Israel caput et caudam una die. Longeuum et honorabile est caput, et propheta mendax est cauda, et qui de hoc populo484 dixerit bonum, erit seductor485.

15. De uituperiis filiorum Israel et eorum sacrificiis cessandis

  • 486  longum – plene sunt : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 32 - p. 23 lin. 13.
  • 487  notauimus : .i. notabimus.
  • 488  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 489  de Iuda – regis Iuda : cfr Is. 1,1.
  • 490  facitis scripsi cum fonte, facietis Z.
  • 491  ueniretis scripsi cum fonte, ueneritis Z.
  • 492  hec addidi cum fonte (et cfr etiam Is. 1,12), om. Z.
  • 493  uestris scripsi cum fonte, meis Z.
  • 494  meis scripsi cum fonte, uestris Z.
  • 495  manus scripsi cum fonte, animas Z.
  • 496  Is. 1,10-15.

118(§1) « Longum486 esset enarrare tot mala, quot et quanta mala dixerit Dominus prauis filiorum Israel, sed ad presens pauca notauimus487 et per hec pauca intelligantur omnia. Audi quid dixit Ysa<ias>488 de malis filiis Israel, et de Iuda489 et de Israele, et de habitantibus Ierusalem in diebus Ozie, Joatham, Achaz et Ezechie regis Iuda : Audite uerbum Domini, principes Sodome. Percipite auribus legem Dei nostri, populi Gomorre. Quid mihi faci[e]tis490 multitudinem uictimarum uestrarum ? dicit Dominus. Plenus sum holocaustis uestris arietum, et adipem pinguium et sanguinem uitulorum et agnorum et yrcorum nolui. Cum ueniretis491 ante conspectum meum, quis quesiuit <hec>492 de manibus uestris493 ut ambularetis in atriis meis494 ? Ne afferatis sacrificia ultra : frumentum, incensum abhominacio est mihi. Neomenia et sabbata et alias festiuitates non feram. Iniqui sunt cetus uestri. Kalendas uestras et solemnitates odiuit anima mea. Et cum extenderitis manus495 uestras, auertam occulos meos a uobis, et cum multiplicaueritis orationem, non exaudiam. Manus enim uestre sanguine plene sunt496.

  • 497  audite – noua : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 14-20.

119(§2) « Audite497 et intelligite, o uos Hebrei, quoniam notat uos Dominus ‘Principes Sodome et Gomorre’, non quod essetis de illo genere nec habitatores illarum ciuitatum, sed quia uos fuistis similes illis in suis factis. Et ego dixi uobis quod Deus habebat odio sabbata uestra et solempnitates uestras. Si sane intelligeretis, non dixit Creator nisi ut mutaret sabbata et omnia alia in lege noua.

  • 498  et tu – quandoque malum : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 20-33.
  • 499  per Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro pro.
  • 500  pro Jeroboam – adorando : cfr III Reg. 12,25-30 (IV Reg. 10,29).
  • 501  adorando scripsi cum fonte, ado Z.

120(§3) « Et tu498 dicis quod illud quod dicit Ysayas de sabbatis et festibus, quod per499 Jeroboam500, filio Nabat, et pro familia sua dixit, qui non fecit nisi duos uitulos aureos et posuit unum in Dan et aliud in Bethel, et dicit filiis Israel : Iste est uester Creator, qui uos extraxit ab Egypto. Quare tenditis ad Ierusalem ad adorandum ? Hic potestis saluari, istos uitulos ado<rando>501. Isti erant ix tribus et dimidia cum Jeroboam, filio Nabat, qui numquam crediderunt nec credent in lege Moysi, nec fuerunt coniuncti Ierosolimis cum Roboam, filio Salomonis. Duabus tribubus et dimidie dixit Creator quandoque bonum, quandoque malum.

  • 502  et de hoc – iram Dei : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 33-38.
  • 503  Is. 1,15.

121(§4) « Et de hoc502 quod dixi, ego dico uobis per prophetam dicentem, scilicet : Cum extenderitis manus uestras, auertam occulos meos a uobis, et cum multiplicaueritis orationem, non exaudiam. Manus enim uestre sanguine plene sunt503. O miserrime, quoniam, sanguine Christi mediante, incurristis iram Dei !

  • 504  dixit – Christo : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 38 - p. 24 lin. 3.
  • 505  Ier. 5,11-12.

122(§5) « Dixit504 Jeremias : Preuaricacione preuaricata est in me domus Israel et domus Iuda, ait Dominus. Negauerunt me et dixerunt : Non est ipse505. Et hic sermo : Non est ipse, non intelligitur nisi de Christo.

  • 506  ego – finem mundi : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 3-9.
  • 507  nisi – ab ipsis : non auerterem faciem meam ad ipsos legitur in fonte.
  • 508  Ier. 15,1-2.
  • 509  Ier. 15,4.

123(§6) « Ego506 probo tibi et per Jeremiam, qui dixit : Si Moyses et Samuel rogarent me pro populo hoc, † nisi507 auerterem faciem meam ab ipsis †, sed procederent de morte ad mortem508, et proiciam eos in iram regum tocius mundi509. Vnde credo quod tu es in hac ira et non nisi pro Christo. Transacti sunt septingenti lxª anni et hoc durabit usque in finem mundi.

  • 510  et ego – fornicariis : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 10-23.
  • 511  Ezechielem scripsi cum fonte, Ezechiam Z.
  • 512  prauo scripsi cum fonte, praua Z.
  • 513  cananea scripsi cum fonte, cananee Z.
  • 514  Ez. 16,3.
  • 515  meretrix scripsi cum fonte, meretris Z.
  • 516  nupta Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro corrupta (cfr supra cap. 14,5).
  • 517  Ez. 16,9-12 + 16,14-16 + 16,28 + 16,31-34.

124(§7) « Et ego510 probo per Ezechielem511 prophetam, quod dixit Deus de synagoga et de populo suo prauo512 et de ueteri meretrice Egyptiaca. Audi quod dicit Deus : O Ierusalem, tua radix et tua generacio est de terra Cananea513, et pater tuus Amorreus et mater tua Cethea514. Et dicit Dominus : Ego inueni te sanguinolentam, et mundaui te et indui te, et posui in manibus tuis anulos et in auribus ornamenta. Et postea fuisti ualde pulcra et uidisti mamillas in tuis pectoribus, et incepisti mirari et gavdere, et statim fornicari. Et fornicata es in terra Egypti et in terra Assur cum uicinis tuis, et fornicata es sicut meretrix515 mulier et † nupta †516. Et turpissima meretrix fregisti consuetudines aliarum meretricum, quia aliis meretricibus dantur munera per concubitum, et tu tribuisti tuis fornicariis517.

16. De mutacione sinagoge per sanguinem Christi

  • 518  nos – rogasti : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 23-38.
  • 519  uiris aspectus scripsi, aspectus uiris Z, in uiros aspectus legitur in fonte.
  • 520  Is. 52,13-14.
  • 521  posuit scripsi cum fonte, po Z.
  • 522  Is. 53,4-8.
  • 523  pater iustorum tu ... rogasti Z, peccata multorum tulit ... rogauit legitur in fonte.
  • 524  Is. 53,12.

125(§1) « Nos518 probamus in hoc opere quod in synagoga fuerunt boni et mali, et modo uolumus probare passionem Christi per Ysayam prophetam, qui dicit de passione Christi : Ecce intelliget seruus meus, et exaltabitur et eleuabitur, et sublimis erit ualde. Sicut obstupuerunt super eum multi, sic ingloriosus erit uiris aspectus519 eius et forma eius inter filios hominum520. Vere langores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portauit, et nos putauimus eum quasi leprosum et percussum a Deo et humiliatum. Ipse autem uulneratus est propter iniquitates nostras, et atritus est propter scelera nostra, et liuore eius sanati sumus. Et Dominus po<suit>521 in eum iniquitates nostrorum omnium. Oblatus est quia ipse uoluit, et non aperuit os suum. Generacionem eius quis enarrabit ?522 Ipse tradidit in mortem animam suam et cum sceleratis reputatus est. Et ipse † pater iustorum, Tu523, et pro transgressoribus rogasti †524.

  • 525  o Hebree – de Christo : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 39 - p. 25 lin. 5.

126(§2) « O Hebree525 miserrime, quomodo dicis quod de Jeremia dicta sunt hec, quia Jeremias nullum peccatum abstulit, nec fuit suspensus cum duobus latronibus, et generacionem eius bene possumus enumerare, sed Christi generacionem non ? Et hec uerba, que dicit Ysaias, non fuerunt dicta nisi de Christo.

  • 526  et dicit – in eadem die : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 5-12.
  • 527  Cfr Is. 16,1-5.
  • 528  intrauit : .i. intrabit.
  • 529  Cfr Ier. 20,4.

127(§3) « Et dicit526 Jeremias de passione Christi : Facta est nobis Syon sicut una auis que uolat. Et, o tu, Ierusalem, considera tristiciam et dolorem qui uenit in te, quia tuum saluatorem capient et interficient ipsum ad meridiem. Et postea surget et sedebit super tronum suum, et iudicabit super inimicos suos et sumet uindictam ab eis527. Et dicit alibi Jeremias : Maximus pauor intrauit528 terram in omnibus locis et interficietur Dominus in eadem die529.

  • 530  et dicit – latrones : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 12-15.
  • 531  Hab. 3,2.

128(§4) « Et dicit530 Abacuch de passione Christi : Audiui uerba tua et timui531, et dico tibi quod uideo te inter duos latrones.

  • 532  et dixit – sotularium : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 15-19.
  • 533  calciamenti seclusi cum fonte (hoc verbum glossa de quorundam sotularium dicta videtur).
  • 534  Cfr Am. 2,6.

129(§5) « Et dixit532 Amos qualiter uenderetur Christus : Tria peccata que comisit Israel dimitam, et quartum non dimitam, quia uendiderunt iustum pro argento et illum iustum uendiderunt pauperem pro [calciamenti]533 precio quorundam sotularium534.

  • 535  o Hebree – dimissum : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 20-34.
  • 536  iste – Ioseph : cfr Gen. 37,12-36.
  • 537  pro isto – cccc et xxxª annos : cfr Ex. 1,8-14 + 12,40-41.
  • 538  extraxit – Moysi : cfr Ex. 12,37-13,16.
  • 539  dedit – manna : cfr Ex. 16,1-15.
  • 540  pro iiº peccato – Modicum : Iud. 6,1.
  • 541  manu scripsi cum fonte, man Z.
  • 542  Modicum Z, Median legitur in fonte (et cfr etiam Iud. 6,1).
  • 543  tercium peccatum – lxxª annos : cfr II Par. 36,14-21 (IV Reg. 24,10-25,21 ; Ier. 25,11).

130(§6) « O Hebree535 miserrime, tu dicis quod iste536 iustus est Ioseph, et mentiris, quia peccatum Ioseph fuit primum peccatum et pro isto537 peccato fuistis in captiuitate per cccc et xxxª annos, et relaxauit Dominus peccatum istud, et extraxit538 uos a captiuitate illa per manum Moysi et dedit539 uobis manna ! Et pro iiº peccato540 quod fecistis, quando adorastis ydolum et fecistis contra legem, proiecit uos in captiuitate per vii annos in man<u>541 cuiusdam principis, qui uocabatur Modicum542. Et tercium peccatum543 fuit quando interfecistis prophetas et adorastis ydola, et uenit Nabucodonosor et cepit Ierusalem et detulit uos captiuos, et fuistis captiui in Babilonia per lxxª annos. Et postea extraxit uos Deus ab illa captiuitate et duxit uos ad Ierusalem, et fuit peccatum illud dimissum.

  • 544  et dicit – Salomonis : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 34-37.
  • 545  Cfr III Esdr. 4,61-5,65.

131(§7) « Et dicit544 Ezdras : Venerunt filii Israel de Babilonia in Ierusalem et fabricauerunt templum et fuerunt in tam bonis diebus sicut fuerunt in tempore Dauid et Salomonis545.

  • 546  o tu – terminum : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 37 - p. 26 lin. 6.
  • 547  est scripsi cum fonte (est Christus legitur in meliore fontis codice, Christum edidit Millás Valli (...)

132(§8) « O tu546, Hebree miserrime, quomodo dicis quod ille iustus fuit Iosep ? Et peccatum Iosep fuit primum peccatum, et fuit dimissum. Et secundum peccatum fuit dimissum et tercium peccatum fuit dimissum. Et quartum peccatum uideo quod non est dimissum, quia est547 Christus quem uendiderunt priores uestri. Et istud peccatum caret termino et alia peccata habuerunt terminum.

  • 548  et tu – litteras istas : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 6-16.
  • 549  mei scripsi cum fonte (et cfr infra cap. 16,10), uestri Z.
  • 550  Is. 8,16.
  • 551  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 552  propheta Z, prophecia legitur in fonte.
  • 553  Is. 29,11-12.

133(§9) « Et tu548 dicis quod, quando Messias, qui est Christus, uenerit, congregabit uos omnes de quatuor partibus mundi, et uincetis totum mundum et interficietis omnes gentes cum ipso, et deducet uos ad Ierusalem. Et hec intelligis tu praue. Ego uolo tibi probare quod tu hoc debes intelligere per Ysayam, qui dixit : Claudite librum quousque ueniant discipuli mei549 550. Et alibi dicit Ysa<ias>551 : Erit propheta552 inter uos tamquam liber clausus. Et ostendent librum populo, et dicet populus : Valde obscurus est liber iste et nescimus ipsum legere. Eciam indicabunt ipsum sapientibus, et sapientes dicent : Nescimus exponere litteras ista553.

  • 554  o miserrime – male : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 17-27.
  • 555  Is. 8,16.

134(§10) « O miserrime554 Hebree, quomodo tu potes intelligere duos aduentus Christi postquam clausit tibi propheciam ? et tu nullo modo potes intelligere ipsam que dixit : Claudite librum quousque ueniant discipuli mei555. Et discipuli erant Apostoli, qui erant imbuti gracia Spiritus Sancti. Qua mediante, intellexerunt et exposuerunt totam legem. Ergo ego sum discipulus Creatoris, qui intelligo legem et possum illam recte exponere, quia tu habes ipsam clausam et ego apertam. Et ego dico tibi quod, sicut hec praue intelligis, ita intelligis omnia male.

  • 556  et quia – unum et unum : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 27-30.
  • 557  Is. 27,12.

135(§11) « Et quia556 probo tibi quia de aduentu primo Christi non est sicut tu dicis, et probo tibi alio modo esse, quia dicit Ysaias : Vos, filii Israel, colligent uos unum et unum557.

  • 558  et dicit – unum et unum : non legitur in editione Millás Vallicrosa, sed legitur in meliore fontis (...)
  • 559  de uilla – genere : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 30.
  • 560  Ier. 3,14.

136(§12) Et dicit558 Jeremias : Vos, filii Israel, colligent uos unum et unum de uilla559 una, et duos de uno genere560.

  • 561  et dicit – regredientur : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 30-36.
  • 562  colligam scripsi cum fonte, colligent Z.
  • 563  discidam : .i. discedam.
  • 564  Ez. 36,24-26.

137(§13) « Et dicit561 Ezechiel : Colligam562 uos ex terris et ex locis, et expergam super uos aquam limpidam et mundificabo uos a sordibus uestris et iniquitatibus et uestris ydolis, et auferam a uobis cor lapideum et induam uos cordibus humanis, et postea discidam563 a uobis et a posteritate uestra, et extraham de terra Israel nec ibidem regredientur564.

  • 565  nunquid – excecatos : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 36 - p. 27 lin. 8.
  • 566  excecacione scripsi cum fonte, excecacionem Z.
  • 567  Is. 29,11-12.
  • 568  occulos scripsi, occulis Z.

138(§14) « Nunquid565 uides quid dicit quod, quando uenerit, totum diuideret mundum et omnes gladiaret ? Sed non est mirum quod tu ita intelligas, quia uos estis illi quos excecare Deus iussit Ysaye prophete excecacione[m]566 mentis et intelligencie et hec intelligere non potestis. Et Deus dixit alibi per Ysayam prophetam : Erit prophecia inter uos sicut liber reclusus. Et ostendent eum populo et eum populus tanquam reclusum ignorabit. Et eum eciam ostendent sapientibus et eiusdem litteras ignorabunt567. Ergo, o Hebree miserrime, si tu hec intelligere non uales, non est mirum, quia cordis occulos568 et intelligencie habes excecatos.

  • 569  sed si – condempnantur : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 8-16.
  • 570  quod aduentus – rebus : Ez. 36,25-26.
  • 571  et corde – rebus : haec verba corrupta sunt etiam in fonte, ubi legitur et cordis nequiciis, et eo (...)
  • 572  talis scripsi cum fonte, tales Z.

139(§15) « Sed si569 tu dicis quod Christus non uenerit, probo tibi per prophetam Ezechielem quod aduentus570 Christi habebat Israel lauare aqua munda, † et corde571 nequiens eos reddere depuratos ydolis et sordiora dare eorundem cordibus in humanis rebus †. Et si tu dicis quod Christus non uenit, tu plenus es sordibus et ydola adoras. Et quos talis572 occupat excecacio et nequicia, corpore et anima condempnantur.

  • 573  et dico – Christi Ihesu : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 16-27.
  • 574  Is. 8,16.
  • 575  quali modo scripsi cum fonte, quasi iiiº Z.
  • 576  me baptismo – preceperunt : cfr Tit. 3,5.

140(§16) « Et dico573 quod Deus dixit per Ysaiam prophetam : Tene librum occultum, meis discipulis reseruatum574. Nonne uides, Hebree miserrime, quali modo575 occultauit Deus discipulis suis ? Et ego probo quod lex occulta remansit usque ad istos discipulos, et isti discipuli fuerunt Apostoli Ihesu Christi, et ego sum Israel, discipulus discipulorum istorum Christi, qui sunt Apostoli, et isti instruxerunt me et me baptismo576 regenerari ipsi Apostoli preceperunt. Et postquam fui sacro baptismo regeneratus, fuit mihi splendor sapiencie et intellectus absque alicuius sordis nequicia et excecacionis, et intellexi primum aduentum Christi Ihesu.

  • 577  et tibi – regat etc. : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 27-32.
  • 578  Is. 7,14.
  • 579  Is. 9,6.
  • 580  Dauid scripsi cum fonte, dominus Z.
  • 581  Ps. 86,5.
  • 582  Mich. 5,2 (cfr Matth. 2,6).

141(§17) « Et tibi577 eundem recitabo, iterum referens eiusdem natiuitatem iuxta Ysayam prophetam dicentem : Ecce uirgo concipiet... etc.578, Puer natus est nobis... etc.579 Et Syon dicit Dauid580 : Homo natus est in ea, et ipse fundauit eam Altissimus581, et : Tu Bethlem, terra Iuda, nequaquam minima es in principibus Iuda. Ex te exiet dux qui regat... etc.582

  • 583  et de passione – intellexisti : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 32 - p. 28 lin. 5.
  • 584  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 585  Is. 53,12.
  • 586  Cfr Is. 16,1-5.
  • 587  dixit Amos – uenderetur : cfr Am. 2,6.
  • 588  Zacharias scripsi cum fonte, Zacha Z.
  • 589  Zacharias qualiter – fuerat : Zach. 9,9.

142(§18) « Et de passione583 Christi dicit Ysa<ias>584 : Et cum sceleratis deputatus est585. Dixit Jeremias : Est Syon sicut auis que uolat. Et, o tu, domus Ierusalem, considera dolorem et tristiciam qui uenit in te, quia saluator tuus capietur et occidetur, et resurget inimicos iudicare586. Et dixit Amos587 propheta qualiter Christus uenderetur ; et Zacha<rias>588, qualiter589 super asinam uenturus fuerat. Et tu dicis quod, quando Christus ueniet, populos interficiet. Et dico quod homo super asinam qui erat uenturus, uenit mansuetus nec alicui uiolenciam illaturus. Et quare, miserrime, praue actenus intellexisti.

  • 590  audi – perennalis : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 5-12.
  • 591  Dan. 9,23-24.
  • 592  Dan. 9,26.

143(§19) « Audi590 quid dicat Daniel malis interpretatoribus : Adibe mentem et intellige uisionem : lxxae ebdomade abreuiabuntur super populum tuum et super ciuitatem Ierusalem sanctam, et auferetur Vnctus, et delictum succedet iusticie, et complebitur prophecia et uisio, et Vnctus, Sanctus sanctorum... etc.591, usque ad lxxª ebdomadas Christus occidetur, et ueniet unus princeps et destruet Ierusalem et eius sanctuaria, et erit eiusdem euersio perennalis592.

  • 593  et dico – derrisionis : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 12-26.
  • 594  uictus addidi cum fonte, om. Z.
  • 595  ipsi scripsi cum fonte, ipse Z.
  • 596  et memoria – Dei : non legitur in fonte.

144(§20) « Et dico593 tibi quod hoc completum est, quod dixit Daniel : quod lxxª ebdomade complete sunt, et uendidit uos Tytus, xxxª uestrum uno denario, et fecit quatuor cisternas et degladiauit capita uestrorum, et impleuit cisternas. Et uoluit radicitus gladiare, sed audiuit uocem de celo quod aliquos eorum pro signo dimiteret. Et postquam hec audiuit, rex mandauit fieri iiiior naues et accepit omnes iuuenes residentes et misit eos in naues illas absque remigio et absque alicuius <uictus>594 sustentamento. Et dixit rex : ‘Ego mito eos in mare tali uoluntate : quod si Deus uoluerit eos condempnare, ibidem condempnet ; et si Deus uoluerit eos saluos fieri, eos ad portum deducat’. Et fuit hec prophecia regi, quod ipsi595 remanserunt in iiiior partibus mundi causa signi et derrisionis et memoria596 passionis Filii Dei.

  • 597  et dico – uestre : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 26-32.

145(§21) « Et dico597 tibi quod Tytus nullam tunc misit mulierem in naues illas, et illi ab illo periculo euaserunt et duxerunt mulieres ex gentilibus, ydola adorantibus, quoniam omnes erant gentiles et ydola adorabant. Et hec contra legem fecerunt. Vnde uolo probare tibi quod non estis semen Israel. Et si tu dicis quod habeatis potestatem eas conuertere Iudeas, falsum est, nam ipse erant domine uestre.

  • 598  o Hebree – uenturus : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 32 - p. 29 lin. 1.
  • 599  implete sunt : complete sunt. conplete sunt. si tu dicis quod dies sunt conpleti, sunt et similite (...)

146(§22) « O Hebree598 miserrime, male intelligis, quod dicis quod Christus nondum venit, iste ebdomade lxxª nondum implete sunt599 et alter Tytus, qui uos destruat, est uenturus.

17. De probando iiº aduentu Christi et qualiter est uenturus

  • 600  ego – secundi : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 1-5.
  • 601  secundi scripsi, seculi Z, in secundo legitur in fonte.

147(§1) « Ego600 dixi tibi de primo aduentu Christi qualiter debebat nasci et debebat uendi et debebat subire patibulum. Nunc tibi exponam de iiº aduentu qualiter est uenturus, nam illi qui primo aduentu noluerunt credere, non erunt participes secundi601.

  • 602  unde – contremiscent : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 5-8.
  • 603  Ps. 96,3-4.

148(§2) « Vnde602 dicit Dauid propheta de iiº aduentu : Ignis preibit eum copiosus et fulgur et tremor, et totus orbis ab ortu solis usque ad occasum, eciam omnes gentes contremiscent603.

  • 604  et dicit – interficiet : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 8-13.
  • 605  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 606  conferet scripsi cum fonte, confert Z.
  • 607  contradicentis : .i. contradicentibus.
  • 608  Is. 66,14-16.

149(§3) « Et dicit604 Ysa<ias>605 de aduentu iiº : Quando ueniet Dominus, apparebit Dominus ante seruos et iram suam confer<e>t606 inimicis, quia Dominus ueniet cum flammis igneis, illis comburens ipsum contradicentis607, et eos ignibus cruciabit, lancea sua et gladio eos interficiet608.

  • 609  et dicit – fortis : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 13-22.
  • 610  nequissimi scripsi cum fonte, nequissime Z.
  • 611  complebitur scripsi cum fonte, complebit Z.
  • 612  Malach. 4,1-3.

150(§4) « Et dicit609 Malachias de aduentu iiº : Ecce dies uenient, dicit Dominus, et accendetur ira mea sicut caminus econtra malefactores, et erunt tamquam palea. Et ardebit ira mea, dicit Dominus fortis, nec in eisdem remanebit radix nec germen. Et tegebit eos, qui de me timorem habuerunt, sol iusticie et salutis et exultacionis. Sicut uituli paruuli exultabuntur et gratulabuntur. Et erunt nequissimi610 eiecti tanquam puluis sub pedibus concassatus, quando complebit<ur>611 factum suum, dicit Dominus fortis612.

  • 613  et dicit – carebit : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 22-25.
  • 614  Dan. 7,13-14.

151(§5) « Et dicit613 Daniel : Vidi in uisione Filium Hominis venientem in nubibus celi et sedentem circa Creatorem, qui suscepit imperium a Creatore omnium rerum. Et omnes gentes seruient ei et regnum eius fine carebit614.

  • 615  audi – erunt : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 26-30.
  • 616  confugerint scripsi (cum meliore codicis fonte, ubi legitur ‘fugerint’), confugerunt Z.
  • 617  occultabunt Z (cum fonte) : .i. occultabuntur seu se occultabunt.

152(§6) « Audi615, Hebree miserrime, de iiº aduentu qualiter ueniet iudicare uiuos et mortuos, et qui in primo credere noluerunt, non in secundo participes erunt, † nec illi confugerint616 Antichristum ; et qui usque ad aduentum Christi occultabunt617, salui erunt †.

  • 618  et ideo – malum : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 30-34.
  • 619  dixi addidi cum fonte, om. Z.

153(§7) « Et ideo618 <dixi>619 superius quod Israel erant duo populi, scilicet unus bonus et alius malus. Et ita dico de gentilibus quod sint duo populi, scilicet primus bonus, cui Deus promisit bonum, et alius malus, cui Deus promisit malum.

  • 620  et uolo – ignorabant : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 34-40.
  • 621  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 622  Is. 55,1.
  • 623  Is. 55,4-5.

154(§8) « Et uolo620 tibi probare illud bonum quod promisit Deus bonis gentilibus. De bonis dicit Ysa<ias>621 : Omnes sicientes uenite ad aquas622, et : Ego instituo Dauid ducem ac preceptorem gentilibus, qui ipsos instrueret ac doceret in diuinis, et current ad ipsum aliqui qui ipsum ignorabant623.

  • 624  et dixit – caude : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 40 - p. 30 lin. 1.
  • 625  Moyses scripsi cum fonte, Ysaias Z.
  • 626  Deut. 28,44.

155(§9) « Et dixit624 Moyses625 populo Israelitico : Erit gens credens capiti, uos autem caude626.

  • 627  nonne – credendo : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 1-3.

156(§10) « Nonne627 uides quod gentiles credentes in Christo in capite sunt, et tu in cauda, et facti sunt Israel credendo ?

  • 628  et alibi – mundum : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 3-7.
  • 629  occidentem scripsi cum fonte (et cfr etiam infra cap. 21,2), occidente Z.
  • 630  eum addidi, om. Z.
  • 631  Malach. 1,10-11.

157(§11) « Et alibi628 dixit bonis gentilibus Malachias : Non est consilium in uobis, dicit Dominus Deus fortis. Ab ortu solis usque in Occidente<m>629 est Nomen meum gloriosum. Ante <eum>630 omnes gentes facient sacrificium mundum631.

  • 632  nonne – mundum : non legitur in fonte.
  • 633  aborruerat scripsi cum fonte, aborreat Z.
  • 634  aborruerat igitur – Moysi : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 7-8.

158(§12) « Nonne632 uides quod promisit Deus gentilibus facere sacrificium mundum ? Aborr<u>e<r>at633 igitur634 sacrificium primum ex lege Moysi.

  • 635  et dicit – gentilibus : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 8-12.
  • 636  Is. 42,1 + 42,4.
  • 637  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 638  Is. 51,4.

159(§13) « Et dicit635 alibi Ysayas : Iste est Filius meus, quem elegi. Et misi spiritum meum in ipso ut dicat ueritatem gentilibus. Et omnes prouincie expectabunt legem eius636. Et dixit alibi Ysa<ias>637 : Audite, populi mei, nam a me exiet lex et meum preceptum erit lumen gentilibus638.

  • 639  et dicit – stulticia sua : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 13-19.
  • 640  nostri scripsi cum fonte, uestri Z.
  • 641  Ier. 16,11 + 16,19-21.
  • 642  Ier. 3,17.

160(§14) « Et dicit639 Jeremias : Ad te uenient omnes gentes et dicent tibi : Veritas est quod patres nostri640 adorauerunt ydola et fecerunt deos et non erant dii. Et Ego diuulgabo manum meam super eos et cognoscent Nomen meum gloriosum641. Et dixit alibi Jeremias : In die illa adorabunt gentiles Ierusalem et nominabunt eam ‘Solium Domini’ et non perseuerabunt in stulticia sua642.

  • 643  et dicit – exaudias : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 19-22.
  • 644  Cfr III Reg. 8,41-43.

161(§15) « Et dicit643 Salomon postquam peregit templum : Domine Deus, ante te deprecor ut, quotquot de gentilibus uenerint adorare Nomen tuum in hac domo, Tu eos libenter exaudias644.

  • 645  et dicit – ad uos : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 22-24.
  • 646  I Esdr. 4,1-2.

162(§16) « Et dicit645 Esdras : Deus intrabit in cor gentilium, et dicent gentiles : Ad nos pertineret domum hanc fabricare magis quam ad uos646.

  • 647  plura – intelliguntur : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 24-26.

163(§17) « Plura647 bona possumus notare que promisit Deus gentilibus, sicut per ista pavca quamplurima intelliguntur.

  • 648  o Hebree – bonum et malis malum : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 26-32.
  • 649  malis seclusi ut diplographiam.

164(§18) « O Hebree648 miserrime, tu dicis quod Deus numquam promisit bonum nisi filiis Israel ! Certe mentiris, quia promisit Deus Israel bonum et malum, scilicet bonum bonis et malis malum. Et sicut promisit in Israel malis [malis]649 malum et bonis bonum, ita promisit in gentilibus bonis bonum et malis malum.

  • 650  audi – te etc. : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 32-34.
  • 651  Ps. 78,6.

165(§19) « Audi650 quid dicit Deus per Dauid prophetam : Infunde iram tuam in gentes que te... etc.651

  • 652  et dicit – audiunt : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 34-36.
  • 653  Micheas scripsi cum fonte, Miche Z.
  • 654  Mich. 5,14.

166(§20) « Et dicit652 propheta Miche<as>653 : Infunde iram tuam in gentem que me non audiunt654.

  • 655  et dicit – Esau etc. : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 36-38.
  • 656  Abd. 1,18.

167(§21) « Et dicit655 Abdias : Erit domus Iacob ignis, et domus Ioseph flamma, et domus Esau palea, et non remanebit radix de domo Esau... etc.656

  • 657  o Hebree – fuerunt boni : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 38 - p. 31 lin. 8.
  • 658  que scripsi cum fonte, quod Z.
  • 659  Joseph scripsi cum fonte, Jo Z.
  • 660  Esau Z, Esau. o hebree miserrime praue intelligis nam hec deus dixerit de domo Iacob et de domo Io (...)

168(§22) « O Hebree657 miserrime, iam audisti uituperia que658 dicit Deus de prauis gentilibus. Tu dicis, disputando et probando per Abdiam prophetam, quod erit domus Iacob ignis et domus Jo<seph>659 flamma et domus Esau palea, et non remanebit radix de domo Esau660, tamen Deus non fuit loquutus nisi de malis, quoniam aliqui eorum fuerunt boni.

18. Quare Dominus ab Adam precepit carnes comedere et non precepit comedere usque ad Noe, et de Noe ad Moysen, et ea que Moyses mandauit in lege, fuerunt dicta figuratiue et debebant duci ad figuratum per Filium Dei et Apostolos suos

  • 661  in principio – Deus etc. : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 9-12.
  • 662  Gen. 1,1.
  • 663  uolatilia scripsi cum fonte, uola Z.
  • 664  Gen. 1,10 + 1,20-21 + 1,24-25.

169(§1) « In principio661 creauit Deus celum et terram... etc.662, usque et uidit Deus quod erat bonum, et creauit omnia animalia, et reptilia terre et aeris uola<tilia>663, et fructus terre et pisces maris. Et uidit Deus... etc.664

  • 665  o Hebree – ad Moysen : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 13-23.
  • 666  postquam Noe – et comederet : Gen. 9,3.

170(§2) « O Hebree665 miserrime, narrabo tibi a principio mundi quare Deus precepit carnes comedere et prohibuit eas non comedere. Et dico tibi quod fuerunt duo milia anni et ccti. xlª. duo ab Adam usque ad Noe, in quibus non debent comedere carnes gentes, nec bibere uinum. Et postquam Noe666 exuit archam, mandauit Deus Noe quod decollaret carnes quascumque uellet et comederet. Nonne uides, o Hebree, quod Deus non prohibuit Noe quin comederet eas ? Et hec fuit absolucio carnium a Noe usque ad Abraam, et ab Abraam usque ad Moysen.

  • 667  et dicam – similis esset : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 25-34.
  • 668  Ioseph scripsi cum fonte, Io Z.
  • 669  Moyses – uolatilia : Leu. 11,1-47 ; Deut. 14,3-21.
  • 670  figurarum scripsi cum fonte, figura Z.

171(§3) « Et dicam667 tibi quare prohibuit eas Moyses ex mandato Dei, quod absolutum erat Noe et Abrae et Ysaac et Iacob et Io<seph>668 precedentibus. Et hoc non sine causa fuit, scilicet quod Moyses669 proibuit carnes porcinas et acebras et lepores et alias carnes multas quas enumerare nolumus, et prohibuit eciam multa piscamina et multa uolatilia. Et hec fuit causa : quia gentiles adorabant ydola harum figura<rum>670 existencia. Et alia causa fuit : ne populus his animalibus factis suis similis esset.

  • 671  et omnia – allegorice : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 34 - p. 32 lin. 3.
  • 672  Matth. 5,17.
  • 673  apostolis Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro apostoli.

172(§4) « Et omnia671 ista non intellexerunt filii Israel usquequo uenit Sapiencia Dei et incarnauit in Virgine. Et dicit Sapiencia Dei : Non ueni legem soluere, sed adimplere672. Ergo quidquid expleri debebat, iniunctum erat. Et hoc est quod dictum est in Euangelio, quod tu non intelligis nec credis. Sed intellexerunt hoc uerbum, quod dixit Ihesus Christus † Apostolis †673 et exposuerunt omnia predicta, gracia Dei et Spiritus Sancti adiuuante, per totum mundum. Et fecerunt seu dederunt intelligi quod, quidquit Moyses dixerat mistice, dixerat et allegorice.

  • 674  et dabo – intellexerunt : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 3-9.
  • 675  Ioel 2,28.
  • 676  uides quod deleui ut diplographiam.

173(§5) « Et dabo674 tibi testimonium prophetarum post Moysen veniencium quod lex non posset intelligi nisi per manus Apostolorum. Vnde dicit Joel propheta : Senes uestri sompnia sompniabunt et iuuenes... etc.675 Et sic exponuntur : nonne uides quod [uides quod]676 iuuenes prefati fuerunt Apostoli, qui exposuerunt verba prophetarum, que erant quasi occulta, et intellexerunt ?

  • 677  et dicit – sempiternum : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 9-13.
  • 678  Is. 8,16.

174(§6) « Et dicit677 alibi Ysaias : Claude testimonium et legem... etc., usque ad discipulos meos678. Et isti sunt illi discipuli, qui fuerunt Apostoli, qui eam nobis explanauerunt et eam nos docuerunt, et nos sumus graciam Dei consecuti intellegendo eam legem, et tu incurristi iram et hodium eiusdem in sempiternum.

19. De carnibus porcinis comedendis

  • 679  o Hebree – prohibuisset : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 13-22.
  • 680  Is. 65,5.
  • 681  comedentes – Deus : Is. 66,17.

175(§1) « O Hebree679 miserrime, tu disputas per uerba Ysaie, qui dicit quod comedentibus carnes porcinas in uasis suis dicetur : Discedite a me, quod uenenosi estis !680 Et alibi dicit Ysaias quod, comedentes681 carnes porcinas et carnes prohibitas et mures, abscidet eos Deus. Et dico tibi, o Hebree, quod patres tui comedere carnes contra prohibicionem eisdem factam. Et propter hoc exprobauit eis Ysayas hoc uerbum, nam ipsi preuaricauerunt preceptum Dei, comedentes carnes illas, cum illis eas prohibuisset.

  • 682  et tu – carnes istas : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 22-32.
  • 683  Ysaie scripsi cum fonte, Ysa Z.
  • 684  caisser scripsi cum fonte, caystri Z.
  • 685  Ier. 31,31-32.

176(§2) « Et tu682, Hebree miserrime, disputas per hoc uerbum Ysa<ie>683 cum Christianis comedentibus carnes porcinas, quod abscidantur a Deo. Et dico tibi quod nos carnes comedimus caisser684, quod sonat absolute carnes et limpide comedere, et sumus Israelite comedendo eas, quia nobis promisit Deus per Ieremiam prophetam, qui dixit : Faciam uobis testimonium nouum, non secundum illud quod dedi patribus uestris, cum eos extraxi de terra Egypti685. Et istud testimonium est alia lex, et in lege ista absolutum est comedere carnes istas.

  • 686  et do – plenum comedere : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 32 - p. 33 lin. 3.
  • 687  lima – listrael Z, lima nicra chimo hasin sabeut haradoisu baarce lahaziro listruel legitur in mel (...)
  • 688  causa scripsi cum fonte, cam Z (abbreviatura est causa significans, a librario non comprehensa).
  • 689  que scripsi cum fonte, qui Z.

177(§3) « Et do686 tibi testimonium sapientis tui, qui uocabatur Rabi Gamaliel, qui dixit Hebraice in libro suo in exposicione carnium, et fuit hoc ante aduentum Christi per decimum annum uerbis Hebraycis : † ‘Lima687 nicea chymo hasin. Sahayt hachadoysi bahayec etabaciro listrael’ †, quod sonat : ‘Quare Creator nominat porcum – qui interpretatur : causa688 que689 uertetur – ?. Benedictum sit nomen Domini qui eum, scilicet porcum, faciet comedere Israel’. Et dicit alibi Rabi Gamaliel : ‘Si aliqua mulier pregnata habuerit desiderium comedere carnium porci in maiori et principali ieiunio, dentur sibi ad plenum comedere’.

  • 690  nonne – sine causa3 : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 3-12.
  • 691  de Helia – uenenati : III Reg. 17,2-6.
  • 692  corui scripsi cum fonte, coruui Z.
  • 693  corui – uenenati : cfr Leu. 11,13-15.
  • 694  hoc scripsi, haec Z.

178(§4) « Nonne690 uides, Hebree miserrime, quod sapientes uestri preceperunt carnes istas comedere mulieribus pregnantibus, et non sunt iudicate unde esse condempnate ? Nam precipiunt sapientes uestri et hoc non fuit sine causa. Et cum eas prohibuit Moyses, non fuit sine causa. Similiter dico tibi et de Helia691, qui stabat in ualle habenti lacunam timore regis Acab, et corui afferebant ei panem et carnes quas comedebat. Et nonne uides quod Helias comedebat panes et carnes quas afferebant coru[u]i692, et erant uenenati693 ? Et hoc694 non fuit sine causa.

20. Qualiter Iudei debent baptizari baptismo catholico

  • 695  nunc – cum baptismo : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 12-18.
  • 696  saluatoris scripsi cum meliore fontis codice, sal Z.
  • 697  Is. 12,3.
  • 698  Ysaias scripsi cumfonte, Ysa Z.
  • 699  Is. 55,1.
  • 700  dat – precium : cfr Is. 55,1.
  • 701  fides scripsi, fidem Z.

179(§1) « Nunc695 ego oppono tibi, o Hebree miserrime, quod Deus promisit Israel per prophetas suos aquas baptismi. Et dicam tibi nunc de una : In die illa colligetis aquas de fontibus sal<uatoris>696697, dicit Dominus. Et ego dico quod fons iste est baptismus, sicut dicit Ysa<ias>698 : Omnes sicientes uenite... etc.699Et aqua, quam dat700 Creator non habentibus precium, est fides701 cum baptismo.

  • 702  et alibi – uestris etc. : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 18-20.
  • 703  Ezechiel scripsi cum fonte, Ezechias Z.
  • 704  Ez. 36,25.

180(§2) « Et alibi702 dicit Ezechiel703 : Aspergam super uos aquam limpidam et mundabimini a sordibus uestris... etc.704

  • 705  et alibi – uite : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 20-22.
  • 706  continens scripsi cum fonte, contineam Z.
  • 707  Zach. 14,8.

181(§3) « Et alibi705 dicit Deus per Zachariam prophetam : Exiet aqua ab Ierusalem continens706 spiritum uite707.

  • 708  et tu – malediccionem : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 22-27.

182(§4) « Et tu708 non intelligis has aquas, sed exponam eas tibi secundum discipulos Christi. Et iste aque sunt baptismus et penitentia et confessio date omnibus confitentibus legem Christi. Et quia non cognoscis has aquas et non recipis, incurris iram Dei et malediccionem.

21. Arguit Braulius Iudeos qualiter eucharistia corporis Christi figurata fuit in lege Mosayca

  • 709  et tu – acceptabile Deo : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 27-33.
  • 710  Ps. 109,4.

183(§1) « Et tu709, Hebree miserrime, redarguis Christianos propter sacrificium panis et uini quod faciunt, et probo tibi quod magis acceptabile sit Deo quam tuum. Vnde dicit Deus per Dauid prophetam : Iurauit Dominus et non penitebit eum... etc.710 Et Melchisedech fecit sacrificium panis et uini et fuit acceptabile Deo.

  • 711  et dicit – sacrificium meum : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 33-36.
  • 712  Malachias scripsi cum fonte, Malach Z.
  • 713  Malach. 1,10-11.

184(§2) « Et dicit711 Malach<ias>712 propheta : Non est consilium in uobis. Ab ortu solis usque in Occidentem Nomen meum est magnum et gloriosum apud omnes gentes, que faciunt sacrificium meum713.

  • 714  tu dicis – in substancia ignis : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 36 - p. 34 lin. 4.
  • 715  quod Z, quod substanciam carnis et sanguinis Christi sit ibi, et probo tibi in lege tua quod legit (...)

185(§3) « Tu dicis714 derisorie et deprehendis nos eo quod facimus sacrificium panis et uini, et dicimus esse corpus Christi, nam dicis impossibile esse quod715 conuertatur in substancia carnis et sanguinis. Et probo tibi in lege tua quod substancia ignis uersa fuit in aque substancia, et postea uersa fuit in substancia ignis.

  • 716  et dico – holocausti : Tract. c. Iud. p. 34 lin. 4-12.
  • 717  filii Israel – holocausti : II Mach. 1,19-23.
  • 718  hanc Z, hoc verbum corruptum est etiam in fonte, autem proposuitMillás Vallicrosa in editione sua, (...)

186(§4) « Et dico716 tibi quod filii Israel717, quando deducti fuerunt de Babilonia in Ierusalem, uenit Neemias sacerdos ad puteum unum, in quo missus fuerat cinis et ignis sacrificii, et hic cinis et ignis fuerunt holocaustum sacerdotum antiquorum, et inuenit ibi aquam crassam. Et dixit populus † hanc †718 : Aqua est hoc. Et Neemias sacerdos dicit : Hic uideo substanciam aque, sed credo esse ignem. Et sumpsit aquam et sparsit super holocausta et accensa fuerunt ligna holocausti.

  • 719  o tu – Christi : Tract. c. Iud. p. 34 lin. 13-16.

187(§5) « O tu719, Hebree miserrime, uersa fuit aque substancia in ignis substanciam ! Ita possibile est conuerti substanciam panis et vini in substanciam carnis et sanguinis Ihesu Christi. »

22. Celebrata synodo Toleti, unusquisque ad propria est reuersus. Residente Braulione in sede Cesaraugustana in ecclesia Sancte Marie, tunc secta Mahometi orta est

  • 720  peracta – reuersus : cfr Vita II Isid. 9,32.
  • 721  ueritatis : genitivum pro dativo intellige.
  • 722  accriuit : .i. accreuit.

188Tunc autem ad consequencia reuertatur. Peracta720 synodo, unusquisque ad propriam sedem est reuersus. Beatus autem Braulius reuersus ad Cesaraugustanam urbem. In eadem urbe Cesaraugustana existente, nata est noua heresis de secta Maometi, quondam heresis praua. Contencio cum ipso cum quo orta est, Christo iuuante catholice ueritatis721, accriuit722.

23. De sciencia et facundia beati Braulio[io]nis et de uirtutibus et aliis beneficiis naturalibus quibus ipsum Dominus illustrauit

  • 723  sermo – sequeremur : Svlp. Sev. Mart. 25,4.
  • 724  liberi expeditique scripsi cum fonte, libera expedicioque Z.
  • 725  illud – exemplo : Svlp. Sev. Mart. 25,5.
  • 726  documento scripsi cum fonte, documenta Z.
  • 727  secundum scripsi cum fonte, sclm Z.
  • 728  dando scripsi cum fonte, dare Z.
  • 729  largamque – credebat : Greg. M. epist. 6,33, lin. 24-25.

189(§1) Sermo723 autem illius non alius fuit apud nos quam mundi huius illecebras et seculi honera relinquenda, ut Dominum Ihesum liberi expeditique724 sequeremur. Prestantissimumque nobis principium illud725 nobis sequendum, illud clamabat imitandum. Beatumque eciam presens seculum tante fidei uirtutisque documento726, cum, secundum727 Domini sententiam, diues et possidens multa, uendendo omnia et dando728 pauperibus, quod erat faciendum impossibile, possibile fecisset exemplo. Largamque729 manum habebat, neccesitatem pacientibus concurrebat, alienam inopiam suam credebat et tota mentis intencione karitati fraternitatis se exhibere festinabat.

  • 730  erat – deserens : Greg. M. epist. 9,234, lin. 14-27.
  • 731  in prosperis – securus : cfr Corp. orat. 175, lin. 2-3 ; ibidem, orat. 3337, lin. 2-3.
  • 732  nullius scripsi cum fonte, nullus Z.

190(§2) Erat730 enim in prosperis731 humilis et in aduersis securus. Sed quando ueniebant boni cum iusticia, erat amicus bonis, contrarius peruersis. Null<i>us732 umquam faciem pro ueritate loquentem premens, misericordie operibus iuxta uirtutem substancie insistens, et tamen insistere eciam contra uirtutem cupiens. Infirmis compaciens, beneuolentibus congaudens, aliena dampna propria deputans, de alienis gaudiis tamquam de propriis exultans, in corrigendis uiciis seuiens, in fouendis uirtutibus auditorum animos demulcens, in ira iudicium sine ira tenens, in tranquilitate autem seueritatis sue summam non deserens.

  • 733  iam uero – promptus et facilis : Svlp. Sev. Mart. 25,6.
  • 734  potens – equauerat : Svlp. Sev. dial. 1,22,2.
  • 735  qualem – sua sanctitate : Svlp. Sev. Mart. 10,1.
  • 736  perseuerabat scripsi cum fonte, perseueret Z.
  • 737  in ipsius corde – differebat : Svlp. Sev. Mart. 10,2.
  • 738  non addidi, om. Z.
  • 739  conabatur – cor meum etc. : Greg. M. epist. 1,5 lin. 11-16.
  • 740  dixit scripsi cum fonte, dixi Z.
  • 741  Ps. 26,8 : Tibi dixit cor meum, exquisiuit te facies mea: faciem tuam Domine requiram.

191(§3) Iam uero733 in uerbis et in confabulacionibus eius quanta grauitas, quanta dignitas erat ! Quam alacer, quam efficax, quam in exoluendis Scripturarum questionibus promptus et facilis ! Potens734 ieiuniis, humilitate conspicuus, fide firmus, facilis erat ad bonum opus, monachis sanctis studio uirtutis diuine se equauerat. Qualiter in inicio sue consecracionis, qualem735 se quantumque prestiterit, non est nostrum uerbis euoluere. Idem enim constantissime perseuerabat736, qui prius notus fuerat sua sanctitate. In ipsius corde737 erat ingenii humilitas, nec non in uestitu uilitas erat, atque, ita plenus auctoritatibus diuinis, ut gracia sancte predicacionis implebat episcopi dignitatem, et non tantum propositum habebat monachi, sed ut uictu monachali in aliquo <non>738 differebat. Conabatur739 namque cotidie extra mundum, extra carnem fieri, cuncta fantasmata corporis ab occulis mentis abigere et superna gaudia incorporaliter uidere. Et non solum uocibus, sed medullis cordis, ad Dei speciem anelans, dicebat : Tibi dixi<t>740 cor meum... etc.741

  • 742  scripsit – regum gotorum : cfr Ildeph. uir. ill. 11 lin. 4-10.
  • 743  Sentillanis : .i. Chintilanis.
  • 744  Suedi : .i. Chindasuinti.
  • 745  humilitatis scripsi, humilis Z.
  • 746  humilitatem – superba : Greg. M. epist. 5,41 lin. 6-8.
  • 747  aliquid scripsi, quid Z.
  • 748  ministrauit scripsi, mistrauit Z.

192(§4) Super corpora beatissimorum martirum et Engracie et aliorum martirum, sanctarum Massarum ecclesiam hedificari fecit et solemnia officia celebrare decreuit. Scripsit742 uitam beati Emilliani Tirasonensis archipresbyteri et tenuit cathedram episcopalem in Ecclesia Cesaraugustana annis xxti, temporibus Sisennadi et Sentillanis743 et Tulgani et Suedi744 et Sisebuti regum Gotorum. Temperancia uero et prudencia ita erant in eo ut uidelicet contra superbos prudenter astucia serpentis fieret accutus et gracia humili<tati>s745 per columbe simplicitatem blandissimus fuit. Humilitatem746 seruabat in mente, honorem sui ordinis tenebat in dignitate, quatinus in illo nec humilitas timida nec erectio fieret superba ; et libertatem uniuscuiusque hominis contra iudicum insolencias liberis nichilominus uocibus defendebat, et, quantum in se erat, omnibus omnino salutare <ali>quid747 certabat. Igitur siquidem longum est nimiumque difficile, si helemosinarum eius persequar acciones, hoc eciam assero : quod petentibus ultro distribuit et omnia sibi petentibus hilariter mi<ni>strauit748. Tante compassionis sibi gracia circa omnes redundabat, ut alterius infirmitatem in suo corpore tunc sustinuisse, si uelis, aspicias ut Deum sibi proculdubio faceret debitorem, cum in suis infirmis membris sibi compati comprobatur. Verum eciam uniuersi ordinis homines non solum ipse pacienter uisitabat, uerum eciam suscipiebat. Et iam de Braulione dicta sufficiant.

24. De transitu Fulgencii, qui rexit sedem Cartaginensem xxiiii annis

  • 749  in omnibus – aduertebat : Iohan. uit. Greg. 4,65 (= pl 75,162).
  • 750  inminentem scripsi cum fonte, inmitantem Z.
  • 751  tantis – flagitaret : Iohan. uit. Greg. 4,67 (= pl 75,165).
  • 752  sicut addidi cum fonte, om. Z.
  • 753  proposuerat Z (cum fonte), proposuerit Gal. p. 345.
  • 754  Ysaiam scripsi, Ysa Z.
  • 755  minime Gal. p. 345 (et legitur etiam in fonte), munimine Z.

193(§1) Porro Fulgencius in omnibus749 suis dictis uel operibus inminentem750 future retribucionis diem ultimum propendebat, tantoque caucius cuncta cunctorum negocia ponderabat, quanto propincius finem mundi consistere, ruinis crebescentibus, aduertebat. Tantis751 uero curarum tumultibus pro animarum pariter et prouintie sue custodia grauabatur, ut, in corporis molestias corruens, non solum, <sicut>752 proposuerat753, per ordinem capitulis singulis exponens in Sacra Euangelia et in Ysa<iam>754 et xii Prophetas et in Genesis et Pentateucum et Regum ministeria minime755 pertractauit, uerum eciam hostilibus incursionibus multisque corporis debilitatibus aggrauatis, a studio exposicionis omnino desisteret et ad dies illos peruenisse defleret adque dissolucionis sui corporis totis conatibus flagitaret.

  • 756  cotidie – suspirabat : Iohan. uit. Greg. 4,67 (= pl 75,166).
  • 757  Braulione : .i. Braulioni.
  • 758  tantis – sublimandus : Iohan. uit. Greg. 4,68 (= pl 75,168).
  • 759  diem : .i. die.

194(§2) Cotidie756 enim in dolore deficiebat et mortis remedium expectando suspirabat et, missa legacione Leandro et Braulione757 fratribus suis, cito ei occurrerunt. Tantis758 precibus exauditus tandem aliquando diuinitus, postquam sedem Kartaginensem xxiiii annis doctrinis pariter ac operibus felicissimus illustrauit, anno etatis sue xlº sexto et diem759 kalendarum Januarium in manus Leandri et Braulionis a carnis corrupcione subtractus est, incorrupcionis gloria sublimandus. Occurrit autem rex Recaredus et Ysidorus frater eius ad eius obsequium, et, in ecclesia impensis officiis, ubi diuinitus minister constitutus erat, iuxta altare sancti precursoris Domini Babtiste Johannis humatus iacet.

25. Sepulto Fulgencio, Leander et Braulius ad propria reuertentes, Leander in uia spiritum Deo in manibus Braulionis fratris redditit760, et Yspalim a Braulione suo fratre sepultus est

  • 760  reddidit scripsi, redditit Z.
  • 761  cum – correptus ... secum – sepeliuit : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 4-7.
  • 762  non – collocato : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 14-18.

195(§1) Porro fratres ad propria reuertentes, cum761 iiiiº miliario Hispalim adfuissent, dolore lateris correptus, ante quam menia urbis aduenisset, Leander in uia defuntus est die Mercurii, quarta feria, tercia die kalendarum Marciarum, et secum gloriam Gotorum sepeliuit. Non762 plenus dierum, sed uirtutibus et honore reddidit beatum spiritum suo qui dedit Creatori. Et factus est luctus hominum et desolacio magnatorum nec noc et omnium populorum, et corpore eius in decenti sarcogafo Hispalim collocato a Braulione fratre suo.

  • 763  deinde – maiores ... sic corda – sepultus est autem in ecclesia : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 19- (...)
  • 764  habierunt : .i. abierunt.
  • 765 Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 19-28.
  • 766  Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 28.
  • 767  Recaredi : Recardi Z1.

196(§2) Deinde763 ex omnibus partibus regni pontifices et abbates uenerunt, et religiosi et seculares, milites et magnates, humiles et maiores, nec non et multitudo paganorum et Iudeorum, quia sic corda hominum uulnerauit relacio mortis eius, quasi quilibet improuise sagite iaculo feriretur. Sic enim strenuitas, largitas, curialitas, iusticia, sapiencia et modestia eum sibi ab infancia uendicauerat, ut post mortem eius sepulta omnia credantur cum sepulto. Omnes enim non tantum in suis, sed in aliis Hyspanie finibus, efrenatis studiis et laxatis habenis licencie, quo libuit, habierunt764 et nichil sibi retinuerunt, cum testimonium pudoris amiserunt765. Sepultus est autem766 in ecclesia beate Dei genitricis Marie ad dexteram partem altaris. Vnde factum est ut omnis, qui ad eius obsequium uenerat, in dolore Recaredi767 fratris sui explereret.

  • 768  qui Gal. p. 345, quia Z.
  • 769  rege scripsi, re Z.

197(§3) Octauo autem die postquam mortuus est Leander, mortuus est et Recardus frater eius. Qui[a]768 cum esset in Toletana urbe causis exigentibus, ussigoto re<ge>769 uiuente, se uoluit cum eo humari. Mortuus est autem anno xvº regni sui, cum regnasset annis xv, sub era dcª xlª iiiª. Sepultus iacet Ispalim.

  • 770  Luyba – regni autem ii : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 2-6.
  • 771  quem scripsi cum fonte, que Z.
  • 772  adsumpta scripsi, consumpta Z, sumpta legitur in fonte.

198(§4) Quo mortuo, successit in regno Luyba770 filius eius, et regnauit annis duobus, ignobili quidem matre genitus, sed uirtute indolis insignitus. Que<m>771 in primo flore adolescencie sue, adsumpta772 tirannide, ignorancia regem deiecit, precisaque dextra occidit, anno etatis xviº, regni autem iiº.

  • 773  defuncto Luyba ... Victericus – sepultum : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 7-15.
  • 774  sub era dcª xlª vª : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 6.
  • 775  uendicat : .i. uindicat.
  • 776  milites scripsi, militem Z.
  • 777  ingloriose scripsi cum fonte, gloriose Z.
  • 778  Segniciam Z, Segonciam legitur in fonte.
  • 779  coniuracione scripsi cum fonte, coniutacione Z.

199(§5) Defuncto773 Luyba sub era dcª xlª vª774, Victericus regnum, quod uiuente illo inuaserat, uendicat775 annis vii. Vir quidem strenuus in armorum arte, victorie tamen expers, nam aduersus Romanos milites776 bellum molitus, sepius <in>gloriose777 gessit, preter quod milites quosdam, producens Segniciam778, captos cepit. Hic in uita illicita multa fecit, in morte autem gladio periit, quia gladio fuerat operatus. Mors quippe innocentum multata fuit in illo : inter epulas enim prandii coniuracione779 quorundam extitit interfectus. Corpus eius uiliter exportatum atque sepultum.

20026. Defunto Leandro, successit sibi in archiepiscopatu Yspalensi Ysidorus frater eius, qui multos edidit libros in catholice fidei erudicione

  • 780  Ysidorus – oportet : Vita I Isid. 1 lin. 1-10.
  • 781  scienciam scripsi cum fonte, sciencia Z.
  • 782  uir scripsi cum fonte, ut Z.
  • 783  sensu scripsi cum fonte, sensum Z.
  • 784  diuersis scripsi cum fonte, diuersiis Z.
  • 785  perfacile scripsi cum fonte, perfacili Z.

201(§1) Hoc tempore Ysidorus780 fratri Leandro in episcopatu successit. In quo sibi quedam Antiquitas uendicauit, immo nostrum tempus Antiquitatis in ea sciencia<m>781 ymaginauit. Vir782 in omni loqucione genere formatus, ut peritoque sensu[m]783 secundum qualitatem sermonis existeret aptus, congrua uero oportunitate loci incomparabili eloquencia clarus. Iam uero quanta sapiencia in eo fuerit, ex eo, diuersi[i]s784 studiis et elaboratis opusculis, perfacile785 lector prudens intelligere potest. Denique ex hiis, que ad nostram noticiam peruenerunt, ita commemorari oportet.

  • 786  edidit – in xxti libros diuisit : Vita I Isid. 2 lin. 11-45.
  • 787  ea que Z2 (in marg.), eo quod Z1.
  • 788  sancte scripsi cum fonte, sancta Z.
  • 789  Scripture Z2, sepius Z1.
  • 790  originem scripsi cum fonte, origine Z.
  • 791  efficere deleui ut diplographiam ex praecedente verbo ‘officiorum’.
  • 792  elementis scripsi cum fonte, alimentis Z.
  • 793  aritmeticam scripsi cum fonte, arismeticam Z.
  • 794  preter omnes – insertas : propter numeros ecclesiasticis scripturis insertos legitur in fonte.
  • 795  tetigit scripsi cum fonte, redigit Z.
  • 796  disciplinam scripsi cum fonte, disciplina Z.
  • 797  quo scripsi cum fonte, quorum Z.
  • 798  exsequutus scripsi (cfr Adbr. uit. Isid. lin. 44-46), exsequitur Z.
  • 799  quos scripsi cum fonte, quorum Z.
  • 800  decorauit scripsi cum fonte, declarauit Z.
  • 801  Florentina : Florentia Z2.
  • 802  uirgine scripsi cum fonte, dignitatis Z.
  • 803  fidem catholicam scripsi cum fonte, fides catholica Z.
  • 804  omnes ista Fulgencius : fortasse corrigendum esset omnes ist<os> (sc. libros) a<d> Fulgencium.
  • 805  iussu Z, usu legitur in fonte.
  • 806  post Sueuorum lacuna aliquorum verborum est, et Vandalorum ystoria librum unum. Questionum libros (...)
  • 807  in Genesis – sensu : id est Genesis et tocius Pentateuci ystorice uel allegorico elicuit sensu leg (...)
  • 808  legerit scripsi cum fonte, legerint Z.
  • 809  ueterum scripsi cum fonte, uenetum Z.
  • 810  tractatorum scripsi cum fonte, tractorum Z.
  • 811  quia deleui.
  • 812  in eo deleuit Z2.

202(§2) Edidit786 enim libros Diferenciarum duos, in quibus subtili discrecione ea, que787 confuso usu proferuntur, sensu discreuit. De amicicia librum unum, in quo, quod quisque liber Sancte788 contineat Scripture789, breui subnotacione distinxit. De ortu et obitu sanctorum Patrum librum unum, in quorum gestis dignitatem, uitam quoque et mortem illorum atque sepulturam sentenciali breuitate subnotauit. Ad Recaredum fratrem suum De gubernacione regni et tenendo iusticiam librum unum. Ad Leandrum fratrem suum Officiorum libros duos, in quibus origine<m>790 officiorum [efficere]791, quomodo in Ecclesia Dei agatur, interprete stilo, non sine maiorum auctoritate elicuit. Synonimarum libros duos, in quibus ad eleuacionem anime, ad spem percipiende uenie, intercedente exercitacionis racione, erexit. De natura rerum ad Sisebutum regem librum unum, in quo tam de ecclesiasticorum doctrina doctorum, quam eciam de philosoforum indagine, obscura quedam ibi de elementis792 absoluit. De numeris librum unum, in quo aritmeticam793 † preter omnes Scripturas Ecclesiasticas insertas †794 ex parte tetigit795 disciplina<m>796. De heresibus librum unum, in quo[rum]797, maiorum exsequutus798 exempla, breuitate, qua potuit, diffusa collegit. Sentenciarum libros tres, quos799 floribus ex libris Pape Gregorii in Moralibus declarauit800. Cronicorum a principio mundi usque ad tempus suum librum unum, nimia breuitate collectum. Contra Iudeos, postulante Fulgencio fratre suo et Florentina801 germana sua et de proposito uirgine802, duos libros, in quibus fidem catholica<m>803 edidit et ex testimoniis Legis et Prophetarum approbauit. De uiris illustribus librum unum. † Omnes ista Fulgencius. †804 Monastice regule librum vnum, qui pro patrie iussu805 et inualidorum decentissime temperauit. De origine Gotorum et de regno Sueuorum † <***>806 in Genesis et in tocius Pentateuci hystorice et allegorice elicuit sensu †807. Quos, qui legeri[n]t808, ueterum809 scilicet tract<at>orum810 multa super talem recognoscet. Etymologiarum codicem nimie magnitudinis, distinctum ab eo titulis, non libris. Quod [quia]811 rogatu fratris sui Braulionis Cesaragustani episcopi [in eo]812 fecit, quamuis imperfectum reliquerit, et in xxti libros diuisit.

  • 813  et fuerunt – longum est : Vita I Isid. 3 lin. 46-50.
  • 814  qui Z2 (in marg.), om. Z1.
  • 815  sibi Z, ibi legitur in fonte.
  • 816  quecumque scripsi cum fonte, quicumque Z.

203(§3) Et fuerunt813 xlª iiiior. Quod qui814 post omnium filosoforum et philosophie libros crebra meditacione perlegerit, non ignotus diuinarum humanarumque sciencia merito erit. Sibi815 redundans omnium sapiencium eloquencia, quecumque816 fere scire debentur, restricta breuiter collegit. Sunt et alia eiusdem uiri multa opuscula et in Ecclesia Dei multa ornamenta cum instrumenta, que hic colligi longum est.

  • 817  quod deus – aperuisti : Vita I Isid. 4 lin. 53-63.
  • 818  positique scripsi, positaque Z.
  • 819  quasi domum scripsi cum fonte, quam Z.
  • 820  tu sacrorum scripsi in fonte, transactorum Z.
  • 821  domesticam scripsi cum fonte, domesticorum Z.

204(§4) Quod Deus817 omnipotens post tot defectus Hyspanie nouissimis temporibus suscitans, credo, ad restauracionem antiquorum munimenta, ne usquequaque rusticitate ueterasceremus, quasi quedam opposuit destinanda. Cui non inmerito illud philosophi coaptatur : « Positique818 in nostra urbe peregrinantes errantesque tamquam hospites tui libri qua<si domu>m819 reduxerunt, ut possimus aliquando permanere quieti et ubi essemus agnoscere. Tu etatem patrie, tu descripciones temporum, tu sacrorum820 iura sacerdotum, tu domesticam821 publicam disciplinam, tu regionum, locorum, diuinarum humanarumque rerum nomina, genera, officiorum causas aperuisti ».

  • 822  qui anno vii – liberauit : Roder. Xim. hist. 2,17 lin. 15-21.
  • 823  confirmans : confirmans in uera fide intelligendum est.
  • 824  Roder. Xim. hist. 2,17 lin. 15-21.
  • 825  quo uero flumine – ueritatem : Vita I Isid. 5 lin. 64-68.
  • 826  quot scripsi cum fonte, quod Z.
  • 827  confoderit scripsi cum fonte, confoderunt Z.
  • 828  synodalia : synodali Z1.

205(§5) Iste anno vii822 Sisebuti regis contra Acephalorum heresem magna auctoritate Hispalim in secretario Sancte Matris ecclesie concilium celebrauit atque, per ueridica doctorum testimonia Syrum quendam acephalum episcopum, supradictam heresim uendicantem, cum fratre suo Braulione Cesaraugustano episcopo et uera assercione confirmans823, eius eloquia condempnauit atque a pristino errore prefatum pontificem diu insequendo perpetualiter liberauit824. Quo uero flumine825 eloquencie et quot826 iaculis diuinarum Scripturarum seu sanctorum Patrum testimoniis Acephalitarum hereses confoderit827, synodalia828 gesta coram eo Hyspalim acta declarant, in qua contra Gregorium prefate heresis antistitem eam inseruit ueritatem.

  • 829  floruit – scripsit : Vita I Isid. 6 lin. 69-74.
  • 830  Suntille : .i. Chintilae.
  • 831  caritate scripsi, caritas Z.

206(§6) Floruit829 autem temporibus Mauricii imperatoris Romanorum et Recaredi regis Gotorum catholicorum usque ad tempora Eraclii imperatoris Romanorum uel eciam Suntille830 regis Gotorum fidelissimi Hyspanorum, tanta doctrina prestancior cunctis et prestancior operibus et copiosior caritate831. Hec Braulio Cesaraugustano episcopo de eo multa scripsit, et Iohannes sancte Marie Narbonensis qui fuit eius diachonus et prior sancte Marie Maioris Cesaraugustane.

  • 832  beatus – comendaret : Vita I Isid. 7 lin. 75-79.
  • 833  his : .i. is.
  • 834  audisset scripsi cum fonte, audimus Z.
  • 835  ferme – episcopatum : Ildeph. uir. ill. 8 lin. 18-19.

207(§7) Beatus832 uero Ildefonsus Toletane sedis antistes hoc de eodem testatur, dicens quod tante iocunditatis afluencie promeruit copiam in eloquendo, ut ubertas admirata dicendi eo in stuporem uerteret audientes, ex quo audita his833 que audisset834, non nisi repetita sepius comendaret. Dixit autem ferme835 xlª. tenens episcopatum.

  • 836  dum finem – adesse precepit : Vita I Isid. 8 lin. 80-87.
  • 837  sollicitus : solitus legitur in fonte.
  • 838  conualesceret scripsi cum fonte, qualesceret Z.

208(§8) Dum finem836 uite sue, nescio qua sorte, iam prospiceret et, fatigatum corpus egritudine assidua, subtilitate anime futura preuideret, helemosina cotidianis diebus per sex fere menses seu amplius, plus quam erat sollicitus837, pauperibus ab eo est erogata ab ortu solis usque in uesperum. Post hec dum febris in corpore conualesceret838 et cibum deiceret debilitato stomaco, ad confessionem conuolauit et sinceros coepiscopos Iohannem Tyrasonesem et Braulionem Cesaraugustanum et Eparchium archiepiscopum Toletanum adesse precepit.

  • 839  et dum – presenciam : Vita I Isid. 8 lin. 88-91.
  • 840  et a predictis – delictorum : Vita I Isid. 9 lin. 92-100.
  • 841  cilicio Z (cum fonte), cilicium intelligendum est.
  • 842  precabatur scripsi cum fonte, precabantur Z.

209(§9) Et dum839 a cella sua ad basilicam sancti Vincencii duceretur, agmina clericorum plebiumque ciuitatis eum cum magno eiulatu susceperunt. Et dum iuxta altaris cancellum in medio poneretur, coram se clericos stare precepit ut accepta penitencia uirorum tantum cerneret presenciam. Et a predictis840 episcopis ab uno cilicio841, ab altero super se precepit cinerem imponi, et expandens manus ad celum dixit : « Tu, Deus, qui nosti corda hominum et publicano, dum percuteret pectus suum, dimitti peccata dignatus es, suscipe hac hora confessionem meam ». His igitur et aliis multis peroratis, corpus et sanguinem Domini cum profundo gemitu cordis suscepit. Deinde ueniam clericorum et laycorum precaba[n]tur842, dicens : « Deprecor uos, fratres karissimi, intercedatis pro me, indigno famulo Christi, ut intercessu uestro merear consequi ueniam delictorum ».

  • 843  et cum magna – futurorum : Vita I Isid. 10 lin. 101-108.
  • 844  quarto predicti – idus aprilis : adnotatio in margine posita primum, postea in textu interpolata v (...)
  • 845  effusum scripsi, effudi Z.
  • 846  et seclusi.

210(§10) Et cum magna843 uoce omnes pro eo ueniam postularent, monuit eos karitatem inuicem exhibere, residuam egenis mox dari iussit peccuniam. Interim ab omnibus se obsculari iussit et studuit, dicens : « Si ex toto corde mihi dimiseritis ea que in uos aduersa nunc intuli, dimitet uobis Dominus peccata uestra. Ita ut sacri fontis unda, quam [quarto predicti principis anno, era dcª lxxxiª, pridie idus aprilis]844 est deuotus populus percepturus, sit uobis in remissione peccatorum, et osculum effusum845 inter me et uos [et]846 maneat in testimonium futurorum ».

  • 847  era dcª lxxxªiiiª – quartum concilium Toletanum : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 3-14.
  • 848  anno Suyntille – filii eius : Post Suyntilam et Richimirum filium eius legitur in fonte.
  • 849 iiiº seclusi ut diplographiam.
  • 850  fulgente scripsi cum fonte, fulgentes Z.
  • 851  Solua : Sclua legitur in fonte.
  • 852  Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 3-14.
  • 853  huius – mirata : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 23-28 (cfr etiam Chron. Muz. 17 lin. 9-11).
  • 854  eloquenciam scripsi cum fonte, eloquencia Z.

211(§11) Era dcª lxxxªiiiª847 † anno Suyntille et Richimeri filii eius †848, anno iiiº Sisenadi regis [iiiº]849, apud Toletum Gallie et Hyspanie concilium et synodus celebrata est. lxª viiiº episcopis congregatis cum absencium uicariis et palacii senioribus in ecclesia sancte Leocadie uirginis et martiris Christi, asistente adhuc Ysidore Hispalensi archiepiscopo et Braulione Cesaraugustano episcopo, fratre eius et in multis libris iam fulgente[s]850 mirifice, de diuersis concilium celebrauerunt. Et fuit sub Iusto, regie ciuitatis primate, et subscribunt Hysidorus Hyspalensis archiepiscopus, Solua851 Narbonensis archiepiscopus, Julianus Bracharennesis archiepiscopus, Audax Tarrachonensis archiepiscopus, Rimirus uicarius Emertensis et suffraganei eorum. Et fuerunt omnes lxª. viiiº. episcopi, et fuit istud quartum concilium Toletanum852. Huius853 sancte synodi inter ceteros Braulius Cesaraugustanus episcopus claruit, cuius eloquencia<m>854 Roma, urbium mater et domina, per epistolare eloquium est mirata.

  • 855  era dcª lxxxixª – ueneratur : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 15-26 (cfr etiam Chron. Muz. 17-18).
  • 856  mundanis scripsi cum fonte, mudanis Z.
  • 857  illuminaret scripsi, illumineret Z.
  • 858  quanta scripsi cum fonte, quando Z.
  • 859  consedentibus scripsi, cosedentibus Z.
  • 860  Suytille : .i. Cintilae.
  • 861  Leocadie scripsi cum fonte, Leodie Z.
  • 862  et in hoc concilio – episcoporum : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 28-29.

212(§12) Era dcª lxxxixª855, quintum concilium Toletanum celebratum est, xxiiii episcopis congregatis sub Eugenio, urbis regie antistite, ut non solum de rebus mu<n>danis856, uerum etiam et de diuinis, multa ignaris mentibus infundendo, illuminaret857. Quanta858 uero sanctorum congregacio episcoporum cum vicariis absencium episcoporum co<n>sedentibus859 et cum senioribus palacii regis Suytille860, qui interesse digni habiti fuerunt concilium, perlustrantibus, aggregati in ecclesia sancte Leo<ca>die861 uirginis et martiris Christi, Liber canonum gloriose declarat. Huic synodo Bravlius Cesaraugustanus episcopus pre ceteris illustris excellit atque piam doctrinam Christianis mentibus decenter infudit. Cuius et opuscula nunc usque Ecclesia ueneratur. Et in hoc concilio862 subscripsit Audax Tarrachonensis archiepiscopus et aliqui de sufraganeis suis et vicarii absencium episcoporum.

21327. Leandro, Fulgencio, Ysidoro, Recaredo rege defunctis (omnes defuncti fuerunt in manibus Braulionis), tandem idem ad ciuitatem Cesaraugustanam reuersus, in sede sua, in ecclesia sancte Marie Maioris, congregatisque pluribus episcopis in manibus Audacis Tarraconensis archiepiscopi feliciter spiritum Deo reddidit

  • 863  anno xxi – gubernasset ecclesiam : cfr Ildeph. uir. ill. 11 lin. 7-10 (et cfr supra cap. 23,4).
  • 864  Sysanati : .i. Sisenandi.
  • 865  Scutillanis : .i. Chintilanis.
  • 866  Tulgani : Tulgam Gal. p. 347.
  • 867  Suedi : .i. Chindasuinti.
  • 868  inuitabat scripsi, inuitat Z.
  • 869  cur nos – relinquis : Svlp. Sev. epist. 3,10.
  • 870  multitudo addidi (cfr Cassian. conl. 19,5,1 ; et Svlp. Sev. epist. 3,18).
  • 871  omne tempus – tenebatur : cfr Svlp. Sev. epist. 3,20-21.

214(§1) Porro cum Braulius ad sedem propriam esset reuersus, anno xxi863 inminente cum gloriosissime temporibus Sysanati864 et Scutillanis865 regum Gotorum et Tulgani866 et Suedi867 nec non et Sisebuti, regum Gotorum, felicissime gubernasset Ecclesiam, post dies aliquot sequitur incomodum. Quo ingrauescente infirmitate, tota ciuitas Cesaraugustana turbatur, quia accedebat ad transitum qui uocabatur ad gloriam, et fessum a laboribus suis Dominus inuita<ba>t868 ad premia. Pagani autem et Iudei, nec non et Sarraceni dicebant : « Cur nos869, pater, deseris, aut cui nos desolatos relinquis ? ». Visitancium autem et uigilancium tanta <multitudo>870 fuit diebus ac noctibus paganorum, Iudeorum, Christianorum, monachorum et aliorum ordinum, quantum admisit aditus aut domus recepit. Omne tempus871 usquequo anima egressa est, cum choris psallentibus tenebatur.

  • 872  illuscescente : .i. illucescente.
  • 873  construxerit : construxit Gal. p. 347.

215(§2) Transiuit autem die Dominica illuscescente872, viº kalendarum Aprilis, in manibus Audacis Tarrachonensis archiepiscopi et quorundam episcoporum, et factus est luctus magnus per totam ciuitatem. Sepultus est autem decenter in ecclesia sancte Marie Maioris supra altare sancti Iacobi Apostoli, quod ipse construxerit873.

216Explicit Vita sanctorum Fulgencii episcopi, Herminigildi regis, Braulionis, Hysidori episcopi et Leandri et Recaredi regis. Deo gracias, qui dedit bonum inicium et finem.

217Explicit.

Torna su

Note

*  Este trabajo se inscribe dentro de las líneas de investigación de los Proyectos HUM2006-05744/FILO (Dgicyt) y SA103A05 (Jcyl).
Siglas :
Z = Paris, BnF, lat. 2277, s. xiv, fol. 1rºa-30rºa.
Cat. = Catalogus Codicum Hagiographicorum Latinorum antiquiorum saeculo xvi qui asservantur in Bibliotheca Nationali Parisiensi, vol. 1, Bruxelles, 1889 (Subsidia Hagiographica, 2), p. 106-108.
Gal. = P. Galindo en C.H. Lynch.P. Galindo, San Braulio, obispo de Zaragoza (631-651). Su vida y sus obras, Madrid, 1950.Leg. = Legenda de ss. Laurentio, Valerio et Vicentio (bhl 4774, Díaz 1354), quae legitur etiam in Z (fol. 30rºb-32vºa).

Torna su

Nota di fine

1  Leuuigildo scripsi (cfr infra cap. 1-3), Remigildo Z.

2 Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179-180 (= pl 73,339-342).

3  intencio – sedent : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).

4  memorabilis scripsi, memorabilis Z.

5  uite : .i. uitae.

6  Luc. 1,79.

7  locupletantur scripsi, locupletat Z.

8  quoniam – meritum (§5) : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).

9  sicut scripsi cum fonte, sed Z.

10  in qua seclusi.

11  Matth. 24,12.

12  nam scripsi, sed an Z.

13  uitas gestaque scripsi, uite gesteque Z.

14  trepidacione scripsi, trepidacio Z.

15  lumen scripsi, luculorum acie lumen Z.

16  profectui scripsi, profecturi Z.

17  huius – intellectus : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).

18  uite scripsi cum fonte, uita Z.

19  obstendendum scripsi cum fonte, obstandum Z.

20  angustam – incedere : cfr Matth. 7,14.

21  obstruere – iniqua : cfr Ps. 62,12.

22  fluxere curricula scripsi cum Leg. fol. 30rºb : « Hinc est quod iam tanta temporum fluxere (fluxerunt Gal. p. 348) curricula ut obscurata per silencium uix ipsorum temporum agnicio colligatur », fluxeretur ricula Z.

23  iam – minutam : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179 (= pl 73,339-340).

24  post excellentissima add. dixerunt Gal. (p. 342).

25  de horum – philosophia : de hoc admirabili viro et summo sacerdote Ioanne philosophati sunt legitur in fonte, de his sanctis patribus philosophati sunt fortasse corrigendum esset.

26  Cfr Ps. 51,10.

27  multus scripsi cum fonte, multos Z.

28  oliue (.i. oliuae) scripsi cum fonte, olue Z.

29  ut Dominus – minutam : cfr Marc. 12,42 ; Luc. 21,2.

30  non – proficere : Anast. Vit. Ioh. prooem. auct. p. 179-180 (= pl 73,339-340).

31  iusta scripsi, iuxta Z.

32  in iudicium – abscondit : cfr Matth. 25,24-25.

33  est Z, inest legitur in fonte.

34  nobis scripsi cum fonte, nolens Z.

35  ydiota – literis : cfr Act. 4,13.

36  cultu et scripsi, cultum Z.

37  prisci : Christi legit Cat. p. 107.

38  maiorum – niterentur : cfr Sall. Iug. 4,5-6.

39  erigebant scripsi cum Leg.fol. 30rºb « Quondam gentiles seu antiqui homines imagines deorum suorum erigebant, ea uidelicet intencione : ut, eas etatis uenture posteritas intuens, ad uirtutes appetitum glorieque consequcionem animi intuencium, ad memoriam gestorum preteritorum, cicius ac memoriter reducerentur. Quanto magis ergo Christianorum deuocio precedencium sanctorum Patrum factum sibi sepius representans in scripturis oportet, ueluti quibusdam speculis, sese preuidendo, ea facta discernendo, ad deuocionem fidelium animi excitentur » (cfr etiam Gal. p. 348), exhigebant Z.

40  feruentes scripsi, ferientes Z.

41  Luybe : in Iberia legit Cat. p. 107.

42  igitur – anumerantur : Isid. Goth. rec. long. 47 lin. 14-16 + 48 lin. 1-16 (sed cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 6-14).

43  ipse scripsi cum fonte, opem Z.

44  nulla potestas scripsi cum fonte, nullae potestatis Z.

45  cartaginensis scripsi, cartaginem Z.

46  duxit – gotorum : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 14-16.

47  Theodorici scripsi cum fonte, Theodori Z.

48  scilicet scripsi, silicet Z.

49  Astoricensem : Astigitensem (.i. Astigitanum) fortasse corrigendum esset.

50  scilicet scripsi, silicet Z.

51  iste – cepit : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 1-15 (sed cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 18-25).

52  ab eodem uicta Z,ab eo deuicta legitur in fonte.

53  est scripsi cum fonte, cesserunt Z.

54  plurime scripsi cum fonte, plurima Z.

55  a porte – subiugauit : cfr Leg. fol. 31vºa « a portu Aspe usque ad mare Oceanum omnes regiones Yspanie sue submitit dominacioni ».

56  Brachanam : .i. Bracharam.

57  uiculis scripsi (cfr Chron. Nai. 2,8 lin. 4-14 : « Iste... multas ciuitates bello cepit: Luccum, Tudem..., Cinisariam, Alasanco, cum castris, cum uillis, cum uiculis suis »), uinilis Z.

58  xx Z, xv fortasse corrigendum esset.

59  fiscum – apellauit : Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 5-11 (cum additamentis ex codd. AMGOL) (cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 46-51).

60  quoque scripsi cum fonte, quem Z.

61  quam scripsi cum fonte, qua Z.

62 Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 5-11 (cum additamentis ex codd. AMGOL) (cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 46-51).

63  sed – uirtutis : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 23-24 (cfr etiam Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 32-33).

64  denique – dignitate : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 33-41 (cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 50 lin. 1-13).

65  emeritensium scripsi, emeritesium Z, emeritensem legitur in fonte.

66  extitit – relegauit : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 43-46 (cfr Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 1-5 [cum additamentis ex codd. AMGOL]).

67  potentissimos scripsi cum fonte, potetissimos Z.

68  sed – conuersus est : Greg. M. dial. 3,31,1.

69  quem – aufferre : Greg. M. dial. 3,31,2.

70  sic scripsi cum fonte, sit Z.

71  uirtutem scripsi cum fonte, uirtute Z.

72  ualuisset scripsi cum fonte, maluisset Z.

73  uinculatus scripsi cum fonte, inmaculatus id est uinculatus Z (ubi id est uinculatus glossa est).

74  quanto scripsi cum fonte, quando Z.

75  superuenienti – securus : Greg. M. dial. 3,31,3.

76  intempeste : .i. intempestae.

77  ad scripsi cum fonte, at Z.

78  ad se – despexisse : Greg. M. dial. 3,31,4.

79  infingentes : .i. infigentes.

80  sed – debuisset : Greg. M. dial. 3,31,5.

81  coepit scripsi cum fonte, carpere Z.

82  audiretur Z, audiri legitur in fonte.

83  fuerunt Z, ferunt legitur in fonte (sed lectio fuerunt legitur etiam in aliquibus fontis codicibus).

84  illis Z, illic legitur in fonte.

85  pater – meruit : Greg. M. dial. 3,31,6 (lin. 44-48).

86  filicida : parricida legitur in fonte.

87  quia seclusi.

88  postremum – arthabantur : Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 17-23 (cfr etiam Chron. Nai. 1,187 lin. 29-32).

89  suauis : .i. sueuis.

90  celeritate scripsi cum fonte, celebrantem Z.

91  nam antea scripsi cum fonte, diantra Z.

92  Cfr Chron. Nai. 1,187 lin. 29-32 ; Isid. Goth. rec. long. 49 lin. 17-23.

93  qui – defunctus est : Greg. M. dial. 3,31,6 (lin. 48-53).

94  oborta scripsi cum fonte, aborta Z.

95  post – timeret : Greg. M. dial. 3,31,7.

96  nec – surrexit : Greg. M. dial. 3,31,8.

97  Ioh. 12,24-25.

98  ita moderate – proficeret : Rvfin. hist. 11,19.

99  contenta : .i. contempta.

100  fides scripsi cum fonte, fide Z.

101  ita – discipline : Rvfin. hist. 11,7.

102  cunctis scripsi, cuntis Z.

103  in greco – liberalibus : cfr Vita II Isid. 1,5.

104  quo Z, qua legitur in fonte.

105  cum – desudarent : Rvfin. hist. 7,32,31.

106  positi scripsi, posita Z.

107  eloquenciam scripsi, eloquencia Z.

108  summa prudencia scripsi, summe prudencie Z.

109  uidebantur scripsi, uidebant Z.

110  longanimes scripsi, longamines Z.

111  in nulla – benefici : Gerard. concl. uit. Steph., 2 lin. 72-77.

112  in aduersis – fortissimi : cfr Avg. serm. 246,3, p. 296 lin. 42-43 ; Greg. M. moral. praef. 2,6 lin. 50-60.

113  nichil – diffuscaret : Gerard. concl. uit. Steph., 2 lin. 77-79.

114  inuenire scripsi cum fonte, inueniri Z.

115  quid – micabant : Gerard. concl. uit. Steph., 14 lin. 2-4.

116  quasi – mansuetissimi : Ier. 11,19.

117  mansuetissimi scripsi, masuetissimi Z.

118  bestias scripsi, bestiarum Z.

119  heresum : .i. heresium.

120  Luc. 10,3.

121  uiri Dei – contriuerunt : cfr Eph. 6,13-17.

122  de manu – multos : Dan. 3,88 ; Os. 13,14.

123  quia : quod Gal. p. 343.

124  leges – resecauit : Roder. Xim. hist. 2,14 lin. 52-55 (cfr Isid. Goth. rec. long. 51 lin. 11-15).

125  Enrrico : .i. Eurico.

126  et eius seclusi cum fonte.

127  satis – clarior : Ps. Avr. Vict. epit. 2,3-4.

128  sapienciam scripsi, sapiencia Z.

129  uultu amabilis – spe longanimis : cfr supra cap. 6,3.

130  longanimis scripsi, longaminis Z.

131  christum scripsi, christus Z.

132  heresum : .i. heresium.

133  iam uero – facilis : Svlp. Sev. Mart. 25,6.

134  erat – reuocauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 3-10.

135  preditus scripsi cum fonte, preditu Z.

136  nam scripsi cum fonte, iam Z.

137  extirpauit : sublimauit legitur in fonte.

138  egit – rexit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 20-32 (sed cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 54 + 55 lin. 1-4).

139  francos – euentu : cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 3-7 (et Cron. Nai. 1,188 lin. 24-26).

140  Galliam scripsi cum fonte (Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 7 ; Cron. Nai. 1,188 lin. 26), Gallias Z.

141  emerentensium sic Z.

142  euentu scripsi cum fonte, euentum Z.

143  residua – uersa : Isid. Goth. rec. long. 54 lin. 11-12.

144  fugit Z, fuit legitur in fonte.

145  equitate scripsi cum fonte, equitatem Z.

146  fuit – frueretur : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 33-41 (cfr etiam Vita II Isid. 3,13).

147  omnium scripsi cum fonte, omni Z.

148  bonis – consumauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 42-44.

149  Luybam scripsi, Luybaym Z.

150  anno – celebrauit : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 45-46.

151 lxª duos – unum sunt : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 10-20 (sed cfr etiam Isid. Goth. rec. long. 53).

152  quorum concilio – didiscerat : cfr Isid. Goth. rec. long. 53 lin. 4-11.

153  et inter – interfuerunt : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 46-47.

154  sub Montanum scripsi cum fonte, Submontanam Z.

155  archiepiscopo scripsi, archieepiscopo Z.

156  Castorius – Maximianus Siracusanus episcopus : cfr Greg. M. dial. 1,4,3-10 + ibidem 3,1 + ibidem 3,4-13 + ibidem 3,36 + ibidem 4,53.

157  Tudertunensis : Tudertinensis Gal. p. 327.

158  Dacius scripsi, Dacia Z.

159  Canusinensis : Camisinensis Gal. p. 327 (lectio ualde dubia est).

160  Luniensis : .i. Lunensis.

161  Populonensis scripsi, ppl’onensis habet Z, Pepulenensis Gal. p. 327.

162  Perusinus Gal. p. 327, Perusine Z.

163  Tylfinensis : .i. Tifernensis.

164  ex scripsi, et Z.

165  Mausona – illorum : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 48-50.

166  Emeridensis Z, Emeritensis Gal. p. 327.

167  Partardus : Partarcius Gal. p. 327 (lectio ualde dubia est).

168  Brachanensis Z, Bracharensis Gal. p. 327.

169  et in hoc – festiuitas : Roder. Xim. hist. 2,15 lin. 50-58.

170  omnium scripsi cum fonte, omni Z.

171  solemnitatum festiuitas Z, sollempniorem festiuitatum nouitas legitur in fonte.

172  Gen. 47,3.

173  operis scripsi, operi Z.

174  quodlibet sacerdotem : .i. quilibet sacerdos.

175  uos scripsi, nos Z.

176  sacra scriptura – irremuneratum : cfr Matth. 10,42 ; Marc. 9,40.

177  Luc. 21,18 ; Act. 27,34.

178  hora Z2 (sup. lin.), dies Z1.

179  sciant scripsi, sciat Z.

180  quorumlibet : quomodo Gal. p. 327.

181  quia scripsi, qui Z, quoniam Gal. p. 327.

182  Johannes scripsi, Jo Z.

183  Ioh. 21,17.

184  Mich. 7,14.

185  uirga scripsi cum fonte, uirgam Z.

186  liget – resoluat : cfr Matth. 16,19.

187  agitari scripsi, agita Z.

188  sub pallio zelli : cfr Is. 59,17.

189  excipiet : .i. excipit.

190  Eccli. 18,13-14.

191  si addidi.

192  moderati scripsi, moderatis Z.

193  cum lacte – solido cibo : cfr Hebr. 5,12.

194  eis scripsi, is Z.

195  exodus scripsi, exo Z.

196  Ex. 3,1.

197  habundanciam scripsi, habundacia Z.

198  peruencio – mensa : cfr Gvillel. Dvr. ration., 4,20,2.

199  qui scripsi, quem Z.

200  in presenti – eterna : in presenti seculo prelibacio est quaedam iocunditatis eternae intelligendum est.

201  nunc – captant : Verg. ecl. 2,8.

202  I Petr. 5,2-4.

203  Ysaias scripsi, Ysa Z.

204  fetas, : hic uirgulam habet Z.

205  Is. 40,11.

206  habeam scripsi cum fonte, habeant Z.

207  Gen. 33,13.

208  Luc. 2,8.

209  dicuntur scripsi, dicunt Z.

210  Johannes scripsi, Jo Z.

211  qui scripsi cum fonte, que Z.

212  Ier. 6,3.

213  Johannes scripsi, Jo Z.

214  Ioh. 10,11.

215  Am. 3,12.

216  post iº lacuna est, iº Reges seu Regum intelligendum est.

217 I Reg. 17,34.

218  Ysaias scripsi, Ysa Z.

219  Is. 56,11.

220  ubi – distinguitur nichil : cfr Bern. Clar. cons. 2,15.

221  excipitur scripsi, excipit Z.

222  Luc. 22,27.

223  Ier. 50,6.

224  notorios scripsi, notarios Z.

225  Ier. 10,20-21.

226  Zacharias scripsi, Zacha Z.

227  queret scripsi cum fonte, querat Z.

228  Zach. 11,15-16.

229  uasa – correccio mediocris : Bern. Clar. sent. ser. tertia 66, p. 100 lin. 5-15 ; id., sent. ser. tertia 112, p. 195, lin. 10-16 ; id., serm. 100, p. 367 lin. 9-11 et 13-18.

230  panes in pera scripsi cum fonte, panni et pera Z.

231  canis in fune scripsi cum fonte, arcus in fine Z.

232  discrecione scripsi cum fonte, dissercione Z.

233  derelicta scripsi, delicta Z.

234  enutrit scripsi, enutit Z.

235  Gen. 46,34.

236  in addidi, om. Z.

237  Zach. 10,3.

238  petulans scripsi, peculans Z.

239  lasciuus scripsi, laciuus Z.

240  irascitur scripsi, nascitur Z.

241  imperabatis scripsi cum fonte, imperabitis Z.

242  Ez. 34,4.

243  cornibus scripsi cum fonte, sordibus Z.

244  uentilabatis scripsi cum fonte, uentilabitis Z.

245  Ez. 34,21.

246  Nah. 3,18.

247  negligenciam scripsi, negligeciam Z.

248  procurant scripsi, procurauit Z.

249  Zach. 11,17.

250  occidebatis scripsi cum fonte, occi Z.

251  gregem scripsi cum fonte, G. Z.

252  pascebatis scripsi cum fonte, pasce Z.

253  Ez. 34,3.

254  recte scripsi, R. Z.

255  recte concedatur – rapina est : cfr Bern. Clar. epist. 2,11, vol. 7, p. 21 lin. 13-19.

256  Cfr I Cor. 9,13.

257  uenundabant scripsi, uenudabant Z.

258  Zach. 11,5.

259  Ier. 49,19 ; ibidem 50,44.

260  Ioh. 10,12.

261  Gen. 47,3.

262  Gen. 29,20.

263  patres : patris Z1.

264  Is. 51,2.

265  Os. 9,10.

266  quod : quem Gal. p. 327.

267  quomodo – habere Filium : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 19-23.

268  credo – omnipotentem : Symb. Nic. lin. 187.

269  in Ihesum filium eius : cfr Symb. Nic. lin. 188-189.

270  uno scripsi, uni Z.

271  et in eundem Ihesum – cum Patre : cfr Symb. Nic. lin. 188-192.

272  o Hebree – hoc [non] concedo : « O Hebree heretice, non intelligis hoc. [Hebreus dicit] Credis quod Deus sit omnipotens ? » Hebreus respondit : « Credo. » Braulius dicit : « Non sufficit. [Braulius respondit] Oportet, o Hebree heretice et miserrime, quod sic sapias, credas et confitearis. » Hebreus dicit : « Hoc [non] concedo. » intelligendum est.

273  o Hebree heretice – hoc concedo : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 24-27.

274  non seclusi.

275  fides nostra – patrem : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 28.

276  unde Salomon – componens : cfr Ps. Vigil. Thaps. c. Varim. 1,12 lin. 26-37.

277  Eccli. 24,5-6.

278  Prou. 8,27 + 8,30.

279  et uocat – filium : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 28-29.

280  Ps. 109,3.

281  et uocat – sanctum : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 29.

282  Is. 61,1.

283  Gen. 1,2.

284  sapiencia – unus Deus : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 29-32.

285  hoc scripsi, hec Z.

286  Ex. 3,15.

287  quod probo – fenestra uitrea : Tract. c. Iud. p. 10 lin. 32-38.

288  quia – deitatis : Ps.‑Ildeph. serm. Mar. 5.

289  respice – suscepcio : Ps.‑Ildeph. serm. Mar. 3.

290  recinnant dubia lectio.

291  arte scripsi, artem Z.

292  o Hebree – habet : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 1-5.

293  Ps. 2,7.

294  Salomonem scripsi cum fonte, Salamonem Z.

295  et Salomon – sancti spiritus : Tract. c. Iud. p. 11 5-10.

296  Prou. 9,1.

297  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

298  Is. 11,1-3.

299  uirga – Christus : cfr Ambr. apol. Dau. 8,43 (id., in Luc. 2,24) ; Greg. Ilib. tract. 6,36 (ibidem 9,38).

300  probatum – habet : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 10-12.

301  mitens – fornace : Dan. 3,20.

302  Dan. 3,92.

303  hanc auctoritatem – carebit fine : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 12-21.

304  Dan. 7,9-11.

305  uidi – celi : cfr Matth. 24,30.

306  Dan. 7,13-14.

307  bene scis – occulis eius : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 21-29.

308  Gen. 3,9.

309  apparuit – unum Deum : Gen. 18,1-2.

310  Gen. 18,23.

311  postea – qui sum : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 29-37.

312  apparuit – Israel : Gen. 32,24-30.

313  Israel – uidens Deum : cfr Hier. quaest. hebr. in gen. p. 52,9-10 Lag. (id., nom. hebr. p. 63,22 Lag.).

314  Iacob : Iacob uidi Deum facie ad faciem et salua facta est anima mea. et uocauit locum illum Iacob Phanuel legitur in fonte.

315  apparuit – rubo : Ex. 3,2.

316  rubo scripsi cum fonte (et cfr infra cap. 10,15), rubro Z.

317  Ex. 3,13-14.

318  postea – loqueretur : Tract. c. Iud. p. 11 lin. 37 - p. 12 lin. 8.

319  Iud. 13,3-5 + 13,24.

320  dixit Manue – loqueretur : Iud. 13,15-23.

321  edo : .i. haedo.

322  nos – adoramus : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 8-17.

323  et Deus – mortuos etc. : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 17-27.

324  deum scripsi cum fonte, deus Z.

325  precipue : .i. precipua.

326  qua scripsi cum fonte, contra Z.

327  ueniet – mortuos : Symb. Nic. lin. 196-197.

328  Deus – pascha : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 29-35.

329  scilicet scripsi, silicet Z, sed legitur in fonte.

330  et uolo – baptismum : Tract. c. Iud. p. 12 lin. 35 - p. 13 lin. 6.

331  Ier. 4,3-4.

332  reciperent scripsi cum fonte, recuperent Z.

333  et alibi – uocatus amicus Dei : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 6-11.

334  Ier. 9,26.

335  Deus – Habraam : Gen. 12,1-3.

336  Iac. 2,23 (cfr Gen. 15,6).

337  et Deus – circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 11-15.

338  Iob : .i. Lot.

339  propter – Gomorre : Gen. 19,1-29.

340  Ioth : .i. Loth.

341  et de circuncisione – et circuncisum : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 15-23.

342  Ps. 109,4.

343  saluauit scripsi cum fonte, saluabit Z.

344  Gen. 7,1.

345  propter – circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 23-30.

346  Malach. 1,2-3 (cfr Rom. 9,13).

347  et scripsi cum fonte, ea Z.

348  Ier. 1,5.

349  potes – proficit : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 30-33.

350  et nominauit – non fuit circuncisus : Tract. c. Iud. p. 13 lin. 34 - p. 14 lin. 2.

351  Cfr Iud. 13,24.

352  Melchisedec – decimas : Gen. 14,18-20.

353  Deus – Israel : cfr Num. 22-24.

354  et Ezechiel – carnis : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 3-4.

355  et si aliquis – noue legis : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 5-14.

356  haberet scripsi, habere Z.

357  et si dixerit – ob aliam causam : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 14-23.

358  Deus – annorum : Gen. 17,24.

359  et Josue – inter alios : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 24-34.

360  et Deus – de celo : Ios. 5,12.

361  et postea – inter alios : cfr Ios. 5,2-9.

362  ergo scis – tenendam : Tract. c. Iud. p. 14 lin. 34-40.

363  isti – lapidibus : Ios. 5,2.

364  Thobias – dimitebat : cfr Tob. 1,20-21.

365  et Thobias ubicumque – cum nullo pugnabant : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 1-14.

366  scias – erat unum : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 14-20.

367  et uolo – fregit sabbatum : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 20-28.

368  in die – terram : Gen. 1,1.

369  et ita – omnia : cfr Gen. 1,1-31.

370  in die – hominem : cfr Gen. 1,26-27 + 1,31.

371  dicis Z, scis legitur in fonte.

372  in die – requieuit : Gen. 2,2.

373  Ps. 32,6.

374  magis – fecerat : Gen. 2,3.

375  nam iterum – obseruas : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 28-37.

376  Ios. 6,3-4.

377  ego probo – sabbato : Tract. c. Iud. p. 15 lin. 38 - p. 16 lin. 5.

378  Heliam – Oreb : III Reg. 19,3 + 19,5-8.

379  adhuc – fregit sabbatum : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 5-17.

380  quando – obseruetis sabbatum : I Mach. 2,32-41.

381  qui scripsi cum fonte, quod Z.

382  dominus scripsi cum fonte, domino Z.

383  deffenderent scripsi cum fonte, deffenderet Z.

384  si filius – cessauit : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 5-17.

385  si filius tuus – an non ? : cfr Luc. 14,5.

386  lex – martiri : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 17-26.

387  Iosue – uocabula : cfr Ios. 24,25-27.

388  Dauid – iudicia : cfr Ps. 118,108.

389  o Hebree – ad ydola : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 27-37.

390  Deut. 18,18-19.

391  dicis Z, scis legitur in fonte.

392  Deut. 13,1-2 + 13,5.

393  Hebreus – dixit hec : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 37-38.

394  sed – sane : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 38.

395  quod – Moysi : Tract. c. Iud. p. 16 lin. 28 - p. 17 lin. 2.

396  hoc tibi – Israel : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 3-7.

397  Ier. 31,31-32.

398  probo – nomine : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 8-15.

399  exurietis : .i. esurietis.

400  Is. 65,12-15.

401  o Hebree – conuersis : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 15-25.

402  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

403  Is. 65,16.

404  aliquis – Johannes : ego sum qui eri fui uocatus hebreus, hodie Petrus legitur in fonte.

405  eri : .i. heri.

406  et dico – tenere : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 26-32.

407  sicut promisit – ydioma : cfr Is. 62,2 ; ibidem 65,15.

408  Is. 2,3.

409  et ego – fiant : Tract. c. Iud. p. 17 lin. 32 - p. 18 lin. 5.

410  et scripsi, ex Z.

411  Is. 42,1 + 42,4-9.

412  ecce – glorificabit te : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 5-12.

413  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

414  fidelis scripsi cum fonte, fidel Z.

415  adorabunt scripsi cum fonte, adorabant Z.

416  glorificabit : .i. glorificauit.

417  Is. 55,1 + 55,3-5.

418  dicit – seruientes mihi : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 13-30.

419  nominauit : .i. nominabit.

420  uir scripsi cum fonte, uerbum Z.

421  Ier. 33,14-22.

422  o Hebree – sempiternum : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 30-36.

423  nec scripsi, ne Z.

424  et o tu – in sempiternum : Tract. c. Iud. p. 18 lin. 36 - p. 19 lin. 4.

425  concede scripsi, concedo Z, credo legitur in fonte.

426  Ier. 33,17-18.

427  dicit – pessimi : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 5-15.

428  dicent scripsi cum fonte, ducent Z.

429  Ier. 3,14-17.

430  et dicit – et unum : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 16.

431  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

432  Is. 27,12.

433  et dicit – monte etc. : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 16-24.

434  Ier. 16,14-16.

435  de omnibus – uobis : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 25-28.

436  o Hebree – lux semper : Tract. c. Iud. p. 19 lin. 29 - p. 20 lin. 2.

437  credis – partibus mundi : cfr Ps. 106,2-3.

438  ipse – partibus mundi : cfr Cassiod. in psalm. 106,8 lin. 137-140.

439  ducet – mulos : cfr Ier. 17,25.

440  super colla – in Ierusalem : cfr I Reg. 10,5.

441  una – Israel : cfr Apoc. 21,2-22,5.

442  Cfr Ier. 17,25 (et ibidem 31,38-40).

443  Ysaia scripsi cum fonte, Ysa Z.

444  Is. 60,19.

445  o Hebree – uisione Dei : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 2-9.

446  Ierusalem – pacis : cfr Hier. nom. hebr. p. 50,9-10 Lag. (et ibidem p. 74,17-18 Lag. ; p. 75,23 Lag.).

447  sicut – mortuos : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 9-13.

448  audi – eligere bonum : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 14-26.

449  Mich. 5,2 (cfr Matth. 2,6).

450  Is. 9,6.

451  Is. 7,14-15.

452  o tu – et meretrix : Tract. c. Iud. p. 20 lin. 26 - p. 21 lin. 6.

453  Ysaias scripsi cum fonte, Ysaia Z.

454  Abraam – filii mei : Gen. 24,1-49.

455  dixit scripsi cum fonte, de Z.

456  aelma – id est uirgo : cfr Hier. adu. Helu. 4, col. 209B (= pl 23,197).

457  in addidi cum fonte, om. Z.

458  Rebeccam – uirgine : Gen. 24,16.

459  et o – ualde suauia : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 7-21.

460  Hemanuel : cfr Is. 7,14.

461  Is. 7,14-15.

462  Cfr Is. 8,8-9 (cfr etiam Matth. 25,32).

463  pertinebat scripsi cum fonte, pertinebit Z.

464  ad alium scripsi cum fonte, aliud Z.

465  o tu – blasfemauerunt etc. : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 22-34.

466  Ysaiam scripsi cum fonte, Ysa Z.

467  percipe scripsi cum fonte, percipite Z.

468  iniquitate scripsi cum fonte, iniqui Z.

469  Is. 1,2-4.

470  multa – uituperat homines : Tract. c. Iud. p. 21 lin. 34 - p. 22 lin. 2.

471  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

472  blasfemauerunt scripsi cum fonte, blasfe Z.

473  Is. 1,4.

474  dicit – in ea : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 3-16.

475  quem scripsi cum fonte, quod Z.

476  Is. 6,8-13.

477  dixit – precipitati etc. : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 17-21.

478  erit seclusi cum fonte.

479  Is. 9,14-16.

480  et ideo – erit seductor : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 21-32.

481  meruistis scripsi cum fonte, misistis Z.

482  Is. 6,11.

483  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

484  populo scripsi cum fonte, propheta Z.

485  Is. 9,14-16.

486  longum – plene sunt : Tract. c. Iud. p. 22 lin. 32 - p. 23 lin. 13.

487  notauimus : .i. notabimus.

488  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

489  de Iuda – regis Iuda : cfr Is. 1,1.

490  facitis scripsi cum fonte, facietis Z.

491  ueniretis scripsi cum fonte, ueneritis Z.

492  hec addidi cum fonte (et cfr etiam Is. 1,12), om. Z.

493  uestris scripsi cum fonte, meis Z.

494  meis scripsi cum fonte, uestris Z.

495  manus scripsi cum fonte, animas Z.

496  Is. 1,10-15.

497  audite – noua : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 14-20.

498  et tu – quandoque malum : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 20-33.

499  per Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro pro.

500  pro Jeroboam – adorando : cfr III Reg. 12,25-30 (IV Reg. 10,29).

501  adorando scripsi cum fonte, ado Z.

502  et de hoc – iram Dei : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 33-38.

503  Is. 1,15.

504  dixit – Christo : Tract. c. Iud. p. 23 lin. 38 - p. 24 lin. 3.

505  Ier. 5,11-12.

506  ego – finem mundi : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 3-9.

507  nisi – ab ipsis : non auerterem faciem meam ad ipsos legitur in fonte.

508  Ier. 15,1-2.

509  Ier. 15,4.

510  et ego – fornicariis : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 10-23.

511  Ezechielem scripsi cum fonte, Ezechiam Z.

512  prauo scripsi cum fonte, praua Z.

513  cananea scripsi cum fonte, cananee Z.

514  Ez. 16,3.

515  meretrix scripsi cum fonte, meretris Z.

516  nupta Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro corrupta (cfr supra cap. 14,5).

517  Ez. 16,9-12 + 16,14-16 + 16,28 + 16,31-34.

518  nos – rogasti : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 23-38.

519  uiris aspectus scripsi, aspectus uiris Z, in uiros aspectus legitur in fonte.

520  Is. 52,13-14.

521  posuit scripsi cum fonte, po Z.

522  Is. 53,4-8.

523  pater iustorum tu ... rogasti Z, peccata multorum tulit ... rogauit legitur in fonte.

524  Is. 53,12.

525  o Hebree – de Christo : Tract. c. Iud. p. 24 lin. 39 - p. 25 lin. 5.

526  et dicit – in eadem die : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 5-12.

527  Cfr Is. 16,1-5.

528  intrauit : .i. intrabit.

529  Cfr Ier. 20,4.

530  et dicit – latrones : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 12-15.

531  Hab. 3,2.

532  et dixit – sotularium : Tract. c. Iud. p. 24 p. 25 lin. 15-19.

533  calciamenti seclusi cum fonte (hoc verbum glossa de quorundam sotularium dicta videtur).

534  Cfr Am. 2,6.

535  o Hebree – dimissum : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 20-34.

536  iste – Ioseph : cfr Gen. 37,12-36.

537  pro isto – cccc et xxxª annos : cfr Ex. 1,8-14 + 12,40-41.

538  extraxit – Moysi : cfr Ex. 12,37-13,16.

539  dedit – manna : cfr Ex. 16,1-15.

540  pro iiº peccato – Modicum : Iud. 6,1.

541  manu scripsi cum fonte, man Z.

542  Modicum Z, Median legitur in fonte (et cfr etiam Iud. 6,1).

543  tercium peccatum – lxxª annos : cfr II Par. 36,14-21 (IV Reg. 24,10-25,21 ; Ier. 25,11).

544  et dicit – Salomonis : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 34-37.

545  Cfr III Esdr. 4,61-5,65.

546  o tu – terminum : Tract. c. Iud. p. 25 lin. 37 - p. 26 lin. 6.

547  est scripsi cum fonte (est Christus legitur in meliore fontis codice, Christum edidit Millás Vallicrosa cum deteriore fontis codice), ille Z.

548  et tu – litteras istas : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 6-16.

549  mei scripsi cum fonte (et cfr infra cap. 16,10), uestri Z.

550  Is. 8,16.

551  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

552  propheta Z, prophecia legitur in fonte.

553  Is. 29,11-12.

554  o miserrime – male : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 17-27.

555  Is. 8,16.

556  et quia – unum et unum : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 27-30.

557  Is. 27,12.

558  et dicit – unum et unum : non legitur in editione Millás Vallicrosa, sed legitur in meliore fontis codice.

559  de uilla – genere : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 30.

560  Ier. 3,14.

561  et dicit – regredientur : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 30-36.

562  colligam scripsi cum fonte, colligent Z.

563  discidam : .i. discedam.

564  Ez. 36,24-26.

565  nunquid – excecatos : Tract. c. Iud. p. 26 lin. 36 - p. 27 lin. 8.

566  excecacione scripsi cum fonte, excecacionem Z.

567  Is. 29,11-12.

568  occulos scripsi, occulis Z.

569  sed si – condempnantur : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 8-16.

570  quod aduentus – rebus : Ez. 36,25-26.

571  et corde – rebus : haec verba corrupta sunt etiam in fonte, ubi legitur et cordis nequiciis, et eos reddere depuratos ydolis, scilicet sordicie eorundem cordibus inhumanis in meliore codice, et et cordis nequiciis eos redet depuratos ydolis, scilicet, sordibus consciencie et induere cordibus humanis in deteriore codice.

572  talis scripsi cum fonte, tales Z.

573  et dico – Christi Ihesu : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 16-27.

574  Is. 8,16.

575  quali modo scripsi cum fonte, quasi iiiº Z.

576  me baptismo – preceperunt : cfr Tit. 3,5.

577  et tibi – regat etc. : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 27-32.

578  Is. 7,14.

579  Is. 9,6.

580  Dauid scripsi cum fonte, dominus Z.

581  Ps. 86,5.

582  Mich. 5,2 (cfr Matth. 2,6).

583  et de passione – intellexisti : Tract. c. Iud. p. 27 lin. 32 - p. 28 lin. 5.

584  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

585  Is. 53,12.

586  Cfr Is. 16,1-5.

587  dixit Amos – uenderetur : cfr Am. 2,6.

588  Zacharias scripsi cum fonte, Zacha Z.

589  Zacharias qualiter – fuerat : Zach. 9,9.

590  audi – perennalis : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 5-12.

591  Dan. 9,23-24.

592  Dan. 9,26.

593  et dico – derrisionis : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 12-26.

594  uictus addidi cum fonte, om. Z.

595  ipsi scripsi cum fonte, ipse Z.

596  et memoria – Dei : non legitur in fonte.

597  et dico – uestre : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 26-32.

598  o Hebree – uenturus : Tract. c. Iud. p. 28 lin. 32 - p. 29 lin. 1.

599  implete sunt : complete sunt. conplete sunt. si tu dicis quod dies sunt conpleti, sunt et similiter anni eodem modo et sunt quingenti et xxx et v dies uel anni quos uolueris. tt si tu dicis quod Christus nondum uenit, idem ebdomade nondum sunt conplete legitur in meliore fontis codice, conplete sunt. si tu dicis quod dies sunt conpleti, et si autem eodem modo sunt quadrigenti et cxª anni accipe quos uolueris. et si tu dicis quod Christus nondum uenit, ille ebdomade nondum conplete sunt legitur in deteriore fontis codice.

600  ego – secundi : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 1-5.

601  secundi scripsi, seculi Z, in secundo legitur in fonte.

602  unde – contremiscent : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 5-8.

603  Ps. 96,3-4.

604  et dicit – interficiet : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 8-13.

605  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

606  conferet scripsi cum fonte, confert Z.

607  contradicentis : .i. contradicentibus.

608  Is. 66,14-16.

609  et dicit – fortis : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 13-22.

610  nequissimi scripsi cum fonte, nequissime Z.

611  complebitur scripsi cum fonte, complebit Z.

612  Malach. 4,1-3.

613  et dicit – carebit : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 22-25.

614  Dan. 7,13-14.

615  audi – erunt : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 26-30.

616  confugerint scripsi (cum meliore codicis fonte, ubi legitur ‘fugerint’), confugerunt Z.

617  occultabunt Z (cum fonte) : .i. occultabuntur seu se occultabunt.

618  et ideo – malum : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 30-34.

619  dixi addidi cum fonte, om. Z.

620  et uolo – ignorabant : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 34-40.

621  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

622  Is. 55,1.

623  Is. 55,4-5.

624  et dixit – caude : Tract. c. Iud. p. 29 lin. 40 - p. 30 lin. 1.

625  Moyses scripsi cum fonte, Ysaias Z.

626  Deut. 28,44.

627  nonne – credendo : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 1-3.

628  et alibi – mundum : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 3-7.

629  occidentem scripsi cum fonte (et cfr etiam infra cap. 21,2), occidente Z.

630  eum addidi, om. Z.

631  Malach. 1,10-11.

632  nonne – mundum : non legitur in fonte.

633  aborruerat scripsi cum fonte, aborreat Z.

634  aborruerat igitur – Moysi : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 7-8.

635  et dicit – gentilibus : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 8-12.

636  Is. 42,1 + 42,4.

637  Ysaias scripsi cum fonte, Ysa Z.

638  Is. 51,4.

639  et dicit – stulticia sua : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 13-19.

640  nostri scripsi cum fonte, uestri Z.

641  Ier. 16,11 + 16,19-21.

642  Ier. 3,17.

643  et dicit – exaudias : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 19-22.

644  Cfr III Reg. 8,41-43.

645  et dicit – ad uos : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 22-24.

646  I Esdr. 4,1-2.

647  plura – intelliguntur : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 24-26.

648  o Hebree – bonum et malis malum : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 26-32.

649  malis seclusi ut diplographiam.

650  audi – te etc. : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 32-34.

651  Ps. 78,6.

652  et dicit – audiunt : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 34-36.

653  Micheas scripsi cum fonte, Miche Z.

654  Mich. 5,14.

655  et dicit – Esau etc. : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 36-38.

656  Abd. 1,18.

657  o Hebree – fuerunt boni : Tract. c. Iud. p. 30 lin. 38 - p. 31 lin. 8.

658  que scripsi cum fonte, quod Z.

659  Joseph scripsi cum fonte, Jo Z.

660  Esau Z, Esau. o hebree miserrime praue intelligis nam hec deus dixerit de domo Iacob et de domo Iosep et domo Esau legitur in meliore fontis codice, Esau. o ebree miserrime praue intelligis nam sicut dicit deus de domo Iacob et de domo Iosep et de domo Esau legitur in deteriore fontis codice.

661  in principio – Deus etc. : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 9-12.

662  Gen. 1,1.

663  uolatilia scripsi cum fonte, uola Z.

664  Gen. 1,10 + 1,20-21 + 1,24-25.

665  o Hebree – ad Moysen : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 13-23.

666  postquam Noe – et comederet : Gen. 9,3.

667  et dicam – similis esset : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 25-34.

668  Ioseph scripsi cum fonte, Io Z.

669  Moyses – uolatilia : Leu. 11,1-47 ; Deut. 14,3-21.

670  figurarum scripsi cum fonte, figura Z.

671  et omnia – allegorice : Tract. c. Iud. p. 31 lin. 34 - p. 32 lin. 3.

672  Matth. 5,17.

673  apostolis Z (cum fonte), error in fontis archetypo videtur pro apostoli.

674  et dabo – intellexerunt : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 3-9.

675  Ioel 2,28.

676  uides quod deleui ut diplographiam.

677  et dicit – sempiternum : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 9-13.

678  Is. 8,16.

679  o Hebree – prohibuisset : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 13-22.

680  Is. 65,5.

681  comedentes – Deus : Is. 66,17.

682  et tu – carnes istas : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 22-32.

683  Ysaie scripsi cum fonte, Ysa Z.

684  caisser scripsi cum fonte, caystri Z.

685  Ier. 31,31-32.

686  et do – plenum comedere : Tract. c. Iud. p. 32 lin. 32 - p. 33 lin. 3.

687  lima – listrael Z, lima nicra chimo hasin sabeut haradoisu baarce lahaziro listruel legitur in meliore fontis codice, lama nicra chaamo hazir halssum sseyahazir lehehol listrael legitur in deteriore fontis codice.

688  causa scripsi cum fonte, cam Z (abbreviatura est causa significans, a librario non comprehensa).

689  que scripsi cum fonte, qui Z.

690  nonne – sine causa3 : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 3-12.

691  de Helia – uenenati : III Reg. 17,2-6.

692  corui scripsi cum fonte, coruui Z.

693  corui – uenenati : cfr Leu. 11,13-15.

694  hoc scripsi, haec Z.

695  nunc – cum baptismo : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 12-18.

696  saluatoris scripsi cum meliore fontis codice, sal Z.

697  Is. 12,3.

698  Ysaias scripsi cumfonte, Ysa Z.

699  Is. 55,1.

700  dat – precium : cfr Is. 55,1.

701  fides scripsi, fidem Z.

702  et alibi – uestris etc. : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 18-20.

703  Ezechiel scripsi cum fonte, Ezechias Z.

704  Ez. 36,25.

705  et alibi – uite : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 20-22.

706  continens scripsi cum fonte, contineam Z.

707  Zach. 14,8.

708  et tu – malediccionem : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 22-27.

709  et tu – acceptabile Deo : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 27-33.

710  Ps. 109,4.

711  et dicit – sacrificium meum : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 33-36.

712  Malachias scripsi cum fonte, Malach Z.

713  Malach. 1,10-11.

714  tu dicis – in substancia ignis : Tract. c. Iud. p. 33 lin. 36 - p. 34 lin. 4.

715  quod Z, quod substanciam carnis et sanguinis Christi sit ibi, et probo tibi in lege tua quod legitur in fonte.

716  et dico – holocausti : Tract. c. Iud. p. 34 lin. 4-12.

717  filii Israel – holocausti : II Mach. 1,19-23.

718  hanc Z, hoc verbum corruptum est etiam in fonte, autem proposuitMillás Vallicrosa in editione sua, fortasse recte.

719  o tu – Christi : Tract. c. Iud. p. 34 lin. 13-16.

720  peracta – reuersus : cfr Vita II Isid. 9,32.

721  ueritatis : genitivum pro dativo intellige.

722  accriuit : .i. accreuit.

723  sermo – sequeremur : Svlp. Sev. Mart. 25,4.

724  liberi expeditique scripsi cum fonte, libera expedicioque Z.

725  illud – exemplo : Svlp. Sev. Mart. 25,5.

726  documento scripsi cum fonte, documenta Z.

727  secundum scripsi cum fonte, sclm Z.

728  dando scripsi cum fonte, dare Z.

729  largamque – credebat : Greg. M. epist. 6,33, lin. 24-25.

730  erat – deserens : Greg. M. epist. 9,234, lin. 14-27.

731  in prosperis – securus : cfr Corp. orat. 175, lin. 2-3 ; ibidem, orat. 3337, lin. 2-3.

732  nullius scripsi cum fonte, nullus Z.

733  iam uero – promptus et facilis : Svlp. Sev. Mart. 25,6.

734  potens – equauerat : Svlp. Sev. dial. 1,22,2.

735  qualem – sua sanctitate : Svlp. Sev. Mart. 10,1.

736  perseuerabat scripsi cum fonte, perseueret Z.

737  in ipsius corde – differebat : Svlp. Sev. Mart. 10,2.

738  non addidi, om. Z.

739  conabatur – cor meum etc. : Greg. M. epist. 1,5 lin. 11-16.

740  dixit scripsi cum fonte, dixi Z.

741  Ps. 26,8 : Tibi dixit cor meum, exquisiuit te facies mea: faciem tuam Domine requiram.

742  scripsit – regum gotorum : cfr Ildeph. uir. ill. 11 lin. 4-10.

743  Sentillanis : .i. Chintilanis.

744  Suedi : .i. Chindasuinti.

745  humilitatis scripsi, humilis Z.

746  humilitatem – superba : Greg. M. epist. 5,41 lin. 6-8.

747  aliquid scripsi, quid Z.

748  ministrauit scripsi, mistrauit Z.

749  in omnibus – aduertebat : Iohan. uit. Greg. 4,65 (= pl 75,162).

750  inminentem scripsi cum fonte, inmitantem Z.

751  tantis – flagitaret : Iohan. uit. Greg. 4,67 (= pl 75,165).

752  sicut addidi cum fonte, om. Z.

753  proposuerat Z (cum fonte), proposuerit Gal. p. 345.

754  Ysaiam scripsi, Ysa Z.

755  minime Gal. p. 345 (et legitur etiam in fonte), munimine Z.

756  cotidie – suspirabat : Iohan. uit. Greg. 4,67 (= pl 75,166).

757  Braulione : .i. Braulioni.

758  tantis – sublimandus : Iohan. uit. Greg. 4,68 (= pl 75,168).

759  diem : .i. die.

760  reddidit scripsi, redditit Z.

761  cum – correptus ... secum – sepeliuit : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 4-7.

762  non – collocato : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 14-18.

763  deinde – maiores ... sic corda – sepultus est autem in ecclesia : Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 19-29.

764  habierunt : .i. abierunt.

765 Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 19-28.

766  Roder. Xim. hist. 8,15, lin. 28.

767  Recaredi : Recardi Z1.

768  qui Gal. p. 345, quia Z.

769  rege scripsi, re Z.

770  Luyba – regni autem ii : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 2-6.

771  quem scripsi cum fonte, que Z.

772  adsumpta scripsi, consumpta Z, sumpta legitur in fonte.

773  defuncto Luyba ... Victericus – sepultum : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 7-15.

774  sub era dcª xlª vª : Roder. Xim. hist. 2,16 lin. 6.

775  uendicat : .i. uindicat.

776  milites scripsi, militem Z.

777  ingloriose scripsi cum fonte, gloriose Z.

778  Segniciam Z, Segonciam legitur in fonte.

779  coniuracione scripsi cum fonte, coniutacione Z.

780  Ysidorus – oportet : Vita I Isid. 1 lin. 1-10.

781  scienciam scripsi cum fonte, sciencia Z.

782  uir scripsi cum fonte, ut Z.

783  sensu scripsi cum fonte, sensum Z.

784  diuersis scripsi cum fonte, diuersiis Z.

785  perfacile scripsi cum fonte, perfacili Z.

786  edidit – in xxti libros diuisit : Vita I Isid. 2 lin. 11-45.

787  ea que Z2 (in marg.), eo quod Z1.

788  sancte scripsi cum fonte, sancta Z.

789  Scripture Z2, sepius Z1.

790  originem scripsi cum fonte, origine Z.

791  efficere deleui ut diplographiam ex praecedente verbo ‘officiorum’.

792  elementis scripsi cum fonte, alimentis Z.

793  aritmeticam scripsi cum fonte, arismeticam Z.

794  preter omnes – insertas : propter numeros ecclesiasticis scripturis insertos legitur in fonte.

795  tetigit scripsi cum fonte, redigit Z.

796  disciplinam scripsi cum fonte, disciplina Z.

797  quo scripsi cum fonte, quorum Z.

798  exsequutus scripsi (cfr Adbr. uit. Isid. lin. 44-46), exsequitur Z.

799  quos scripsi cum fonte, quorum Z.

800  decorauit scripsi cum fonte, declarauit Z.

801  Florentina : Florentia Z2.

802  uirgine scripsi cum fonte, dignitatis Z.

803  fidem catholicam scripsi cum fonte, fides catholica Z.

804  omnes ista Fulgencius : fortasse corrigendum esset omnes ist<os> (sc. libros) a<d> Fulgencium.

805  iussu Z, usu legitur in fonte.

806  post Sueuorum lacuna aliquorum verborum est, et Vandalorum ystoria librum unum. Questionum libros duos legitur in fonte.

807  in Genesis – sensu : id est Genesis et tocius Pentateuci ystorice uel allegorico elicuit sensu legitur in fonte.

808  legerit scripsi cum fonte, legerint Z.

809  ueterum scripsi cum fonte, uenetum Z.

810  tractatorum scripsi cum fonte, tractorum Z.

811  quia deleui.

812  in eo deleuit Z2.

813  et fuerunt – longum est : Vita I Isid. 3 lin. 46-50.

814  qui Z2 (in marg.), om. Z1.

815  sibi Z, ibi legitur in fonte.

816  quecumque scripsi cum fonte, quicumque Z.

817  quod deus – aperuisti : Vita I Isid. 4 lin. 53-63.

818  positique scripsi, positaque Z.

819  quasi domum scripsi cum fonte, quam Z.

820  tu sacrorum scripsi in fonte, transactorum Z.

821  domesticam scripsi cum fonte, domesticorum Z.

822  qui anno vii – liberauit : Roder. Xim. hist. 2,17 lin. 15-21.

823  confirmans : confirmans in uera fide intelligendum est.

824  Roder. Xim. hist. 2,17 lin. 15-21.

825  quo uero flumine – ueritatem : Vita I Isid. 5 lin. 64-68.

826  quot scripsi cum fonte, quod Z.

827  confoderit scripsi cum fonte, confoderunt Z.

828  synodalia : synodali Z1.

829  floruit – scripsit : Vita I Isid. 6 lin. 69-74.

830  Suntille : .i. Chintilae.

831  caritate scripsi, caritas Z.

832  beatus – comendaret : Vita I Isid. 7 lin. 75-79.

833  his : .i. is.

834  audisset scripsi cum fonte, audimus Z.

835  ferme – episcopatum : Ildeph. uir. ill. 8 lin. 18-19.

836  dum finem – adesse precepit : Vita I Isid. 8 lin. 80-87.

837  sollicitus : solitus legitur in fonte.

838  conualesceret scripsi cum fonte, qualesceret Z.

839  et dum – presenciam : Vita I Isid. 8 lin. 88-91.

840  et a predictis – delictorum : Vita I Isid. 9 lin. 92-100.

841  cilicio Z (cum fonte), cilicium intelligendum est.

842  precabatur scripsi cum fonte, precabantur Z.

843  et cum magna – futurorum : Vita I Isid. 10 lin. 101-108.

844  quarto predicti – idus aprilis : adnotatio in margine posita primum, postea in textu interpolata videtur ex Roder. Xim. hist. 2,18 lin. 39-40.

845  effusum scripsi, effudi Z.

846  et seclusi.

847  era dcª lxxxªiiiª – quartum concilium Toletanum : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 3-14.

848  anno Suyntille – filii eius : Post Suyntilam et Richimirum filium eius legitur in fonte.

849 iiiº seclusi ut diplographiam.

850  fulgente scripsi cum fonte, fulgentes Z.

851  Solua : Sclua legitur in fonte.

852  Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 3-14.

853  huius – mirata : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 23-28 (cfr etiam Chron. Muz. 17 lin. 9-11).

854  eloquenciam scripsi cum fonte, eloquencia Z.

855  era dcª lxxxixª – ueneratur : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 15-26 (cfr etiam Chron. Muz. 17-18).

856  mundanis scripsi cum fonte, mudanis Z.

857  illuminaret scripsi, illumineret Z.

858  quanta scripsi cum fonte, quando Z.

859  consedentibus scripsi, cosedentibus Z.

860  Suytille : .i. Cintilae.

861  Leocadie scripsi cum fonte, Leodie Z.

862  et in hoc concilio – episcoporum : Roder. Xim. hist. 2,19 lin. 28-29.

863  anno xxi – gubernasset ecclesiam : cfr Ildeph. uir. ill. 11 lin. 7-10 (et cfr supra cap. 23,4).

864  Sysanati : .i. Sisenandi.

865  Scutillanis : .i. Chintilanis.

866  Tulgani : Tulgam Gal. p. 347.

867  Suedi : .i. Chindasuinti.

868  inuitabat scripsi, inuitat Z.

869  cur nos – relinquis : Svlp. Sev. epist. 3,10.

870  multitudo addidi (cfr Cassian. conl. 19,5,1 ; et Svlp. Sev. epist. 3,18).

871  omne tempus – tenebatur : cfr Svlp. Sev. epist. 3,20-21.

872  illuscescente : .i. illucescente.

873  construxerit : construxit Gal. p. 347.

Torna su

Per citare questo articolo

Notizia bibliografica digitale

«Vita ss. Leandri, Isidori Hispalensis, Fulgentii Astigitani et Braulionis Caesaraugustani ep. (BHL 4810)»e-Spania [Online], 4 | décembre 2007, online dal 12 juin 2009, consultato il 28 mars 2024. URL: http://journals.openedition.org/e-spania/2472; DOI: https://doi.org/10.4000/e-spania.2472

Torna su

Diritti d’autore

CC-BY-NC-ND-4.0

Solamente il testo è utilizzabile con licenza CC BY-NC-ND 4.0. Salvo diversa indicazione, per tutti agli altri elementi (illustrazioni, allegati importati) la copia non è autorizzata ("Tutti i diritti riservati").

Torna su
Search OpenEdition Search

You will be redirected to OpenEdition Search